အမေရိကန် ၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံများသည် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အချက်အလက် မျှဝေခြင်းကို ပုံမှန်ဖြစ်စေရန်၊ ကုန်သွယ်ရေး ဆွေးနွေးမှု လမ်းကြောင်းကို စတင်ရန် တောင်ကိုးရီးယားသမ္မတယွန်းဆွတ်ယိုသည် မတ်လ (၁၆) ရက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ တိုကျို၌ ဝန်ကြီးချုပ် ဖူမီအိုကီရှီဒါနှင့် လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ခဲ့သည်။
ဂျပန်နှင့် တောင်ကိုရီးယား ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေကြား စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ကတိကဝတ်တွေ ယူဆောင်လာခဲ့သည့် တိုကျိုထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ သူတို့နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံ၏ ဆိုးရွားသည့် အတိတ်ကို ချန်ထားရစ်ခဲ့ဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ကြပါသည်။ ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ်ဖူမီအိုကီရှီဒါနှင့် တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ ယွန်းဆွတ်ယိုတို့သည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ တောင်ကိုရီးယား ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ပထမဆုံး လာရောက်လည်ပတ်ခဲ့ပြီး စီးပွားရေး လုံခြုံရေး၊ အဆင့်မြင့်သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာများ၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် နိုင်ငံခြားငွေဖလှယ်ရေး နယ်ပယ်များတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အရှိန်မြှင့်ရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။
“ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘုံအကျိုးစီးပွားအတွက် ဆွေးနွေးတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေကို အမြန်ပြန်လည်ဖော်ဆောင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ သဘောတူခဲ့ပါတယ်” ဟု Yoon က ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအပြီး သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ “ အမျိုးသားလုံခြုံရေး ကောင်စီအဆင့်မှာ စီးပွားရေး လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးမှု လမ်းကြောင်းတစ်ခု စတင်ခြင်းအပါအဝင် လမ်းကြောင်းအမျိုးမျိုးကနေ ဆက်သွယ်မှုတွေ ဆက်ရှိနေဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။”
မြောက်ကိုရီးယား၏ ခြိမ်းခြောက်မှုကို တန်ပြန်ရန် ထောက်လှမ်းရေး သတင်းများ မျှဝေခြင်းကဲ့သို့သော စစ်ရေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုကို အားကောင်းစေမည့် နည်းလမ်းများ ရှာဖွေရန် အမေရိကန်၏ မဟာမိတ် နှစ်နိုင်ငံက ကြေညာခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယားသမ္မတယွန်းက ၎င်းတို့၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ယခင်သမ္မတမွန်းအစိုးရလက်ထက်တွင် တိုကျိုသည် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုများကို ချမှတ်ပြီးနောက် သဘောတူညီချက်မှ နုတ်ထွက်မည်ဟု ဆိုးလ်ကခြိမ်းခြောက်မှုဖြင့် ရပ်စဲ သွားတော့မည့် နှစ်ဖက်သဘောတူ စာချုပ်ဖြစ်သော အထွေထွေလုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက် သဘောတူညီချက် (GSOMIA-ဂျီဆိုမီယာ) ကို ပုံမှန်အတိုင်း ပြန်လည်လုပ်ဆောင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း သမ္မတယွန်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
“ နှစ်နိုင်ငံလုံးက မြောက်ကိုရီးယား ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်မှုတွေနဲ့ ဒုံးကျည်တွေရဲ့ လမ်းကြောင်းတွေကို ထောက်လှမ်းမှုတွေကို မျှဝေနိုင်စေဖို့ GSOMIA ကို ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်အောင် ပြီးပြည့်စုံအောင်လုပ်မယ်လို့ ကြေညာထားပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ ယွန်သည် ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ထွက်ခွာသွားသည့် နံနက်ပိုင်းတွင် မြောက်ကိုရီးယားသည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန်အပြင်ဘက်သို့ ကျရောက်သည့် တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးကျည်ဟု ယူဆရသည့် ဒုံးကျည်ကို ပစ်လွှတ်ခဲ့သည်။ စမ်းသပ်မှုသည် မကြာသေးမီလများအတွင်း ဆက်တိုက် ရန်စမှုများတွင် နောက်ဆုံးဖြစ်သည်။ စစ်ရေးအရ ဟန့်တားမှုကို သက်တမ်းတိုးရန် အမေရိကန်နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေချိန်တွင် ဆိုးလ်နှင့် တိုကျိုတို့သည် ပြုံယမ်းနှင့် ဆွေးနွေးပွဲများ ပြန်လည်စတင်ရန်ကိစ္စကိုလည်း ငြင်းဆိုမည်မဟုတ်ကြောင်း ကီရှီဒါ က ပြောကြားခဲ့သည်။ “မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရပ်တည်ချက်က အပြောင်းအလဲမရှိပါဘူး” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
“ ဂျပန်၊ ကိုရီးယားနဲ့ တရုတ်တို့ကြား အဆင့်မြင့် ဖလှယ်မှုတွေ ပြန်စဖို့ အရေးကြီးကြောင်းကိုလည်း တတ်နိုင်သမျှ စောစီးစွာ သဘောတူထားပါတယ်” ဟု ကီရှီဒါက ပြောကြားခဲ့သည်။ တွေ့ဆုံမှုမတိုင်မီတွင် နှစ်နိုင်ငံအစိုးရသည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ဆီမီးကွန်ဒတ်တာနှင့် ခင်းကျင်းပြသသည့် လုပ်ငန်းသုံးပစ္စည်းများ တင်ပို့မှုအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များကို ရုတ်သိမ်းကြောင်း ဂျပန်က ကြေညာခဲ့ပြီး ယင်းကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ ဆိုးလ်မှ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ထံ တိုင်ကြားခဲ့သည်ကိုလည်း ရုတ်သိမ်းခဲ့သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံအမတ်ကြီး ရမ်အီမန်နျူရယ် (Rahm Emanuel) က ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုများကို ရုတ်သိမ်းခြင်းနှင့် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့အစည်း (WTO) တိုင်ကြားချက်မှ တောင်ကိုရီးယားမှ နုတ်ထွက်ခြင်းတို့သည် ယနေ့ခေတ်အခြေအနေ အခွင့်အလန်းများကို မလွှတ်တမ်းဆုပ်ကိုင်ထားကြောင်း ပြသနေ ကြောင်း Twitter တွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။
“ ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးစလုံးသည် ၂၁ ရာစု၏အကောင်းဆုံးကို ဖန်တီးရန်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သောရဲရင့်မှုကိုပြသနေသည်” ဟု အီမန်နျူရယ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ သို့သော် ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို ဆိုင်းငံ့ထားရခြင်းမှာ ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်ကို ဂျပန်တို့ သိမ်းပိုက်မှုမှ စတင်ခဲ့သော ၁၉၁၀ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၅ ခုနှစ်အထိ နယ်မြေစိုးမိုးရေးနှင့် သမိုင်းဝင် ကိစ္စရပ်များဖြစ်သည်။ တောင်ကိုရီးယား၏ ရှေးရိုးစွဲဝါဒီ People Power ပါတီကို ကိုယ်စားပြုသည့် ယွန်က ၎င်း၏ လက်ဝဲယိမ်းယိမ်း ယိုင်ယိုင်လက်ထက်က ယိုယွင်းလာသော ဂျပန်နှင့် ဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်ရန် ရည်မှန်းထားကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ယမန်နှစ် အစောပိုင်းက အာဏာရလာသော ယွန်သည် ယခုလအစောပိုင်းတွင် ဂျပန်ကုမ္ပဏီများအတွက် အတင်းအကြပ်အလုပ်ခိုင်းစေသည့် ကိုရီးယားလူမျိုးများနှင့် ၎င်းတို့၏သားမြေးများအတွက် ရန်ပုံငွေစုဆောင်းမည့် ဖောင်ဒေးရှင်းကို ဖွဲ့စည်းခြင်းဖြင့် စစ်အတွင်း အလုပ်သမားပြဿနာကို ဖြေရှင်းရန် အစီအစဉ်ကို ကြေညာခဲ့သည်။ အဆိုပါ အစီအစဉ်ကို ကီရှီဒါက ကြိုဆိုခဲ့သည်။
ကြာသပတေးနေ့တွင်လည်း နှစ်နိုင်ငံမှ အဓိကစီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးများက လူငယ်များအတွက် သုတေသနနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဖလှယ်မှုဆိုင်ရာ ရံပုံငွေအတွက် မျှဝေထားသော ပရောဂျက်တစ်ခုကို ထူထောင်ရန် အစီအစဉ်ကို ကြေညာခဲ့သည်။ ကိုရီးယားစက်မှုလုပ်ငန်း အဖွဲ့ချုပ်နှင့် ဂျပန်စီးပွားရေး အဖွဲ့ချုပ်တို့က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည့် ဆက်ဆံရေးအတွက် အရှိန်အဟုန်ကို ထိန်းထားနိုင်မည်ဟု ဆိုသည်။ ဆိုးလ်မြို့ရှိ Kookmin တက္ကသိုလ်မှ ဂျပန်စာသင်ကြားရေး ပါမောက္ခ Lee Won-deog က ယွန်းသည် ၎င်း၏နိုင်ငံတွင် ရေပန်းစားခြင်းမရှိသော်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် သတ္တိရှိရှိ ဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ “ သမ္မတယွန်းက တောင်ကိုရီးယား-ဂျပန် ဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်လိုတဲ့ ပြင်းပြတဲ့ စိတ်ဆန္ဒရှိပါတယ်။ သမ္မတယွန်းဟာ နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေးဟာ အပြန်အလှန် အကျိုးစီးပွားနဲ့ အမျိုးသားရေး ဗျူဟာအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်တယ်လို့ လီယွန်က အခိုင်အမာ ယုံကြည်ပုံရပါတယ်” ဟု လီက Nikkei Asia သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
ဂျပန်နိုင်ငံ၏ လက်ရှိအာဏာရ လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီမှ ဥပဒေပြုအမတ် မာဆူကာဝါ ရုအိက အဆိုပါနေ့ အစောပိုင်းတွင် တားဆီးပိတ်ပင်ထားမှုကို ရုတ်သိမ်းပြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ပြန်လည်စတင်ရန် အခွင့်အရေး တစ်ရပ်ဖြစ်သည်ဟု တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အာရှ-ပစိဖိတ်ဒေသမှာ ပထဝီနိုင်ငံရေးတင်းမာမှုတွေ မြင့်တက်နေချိန်မှာ သူတို့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားများနဲ့ တထပ်တည်းကျနေတဲ့ နယ်ပယ်တွေကို အာရုံစိုက်ဖို့ နှစ်ဘက်စလုံးကို တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
“ ဂျပန်နဲ့တောင်ကိုရီးယားတို့ရဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ဆက်ဆံရေး၊ ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ပြီး သူတို့နှစ်နိုင်ငံနှင့် အမေရိကန်တို့ ပူးပေါင်းပြီး သုံးနိုင်ငံပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုကို ပြန်လည်ထူထောင်နိုင်ခဲ့ရင်၊ မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံကလာတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေကို တုံ့ပြန်ရာမှာ ပိုမိုထိရောက်မှုရှိမှာဖြစ်ပါတယ်” ဟု မာဆူကာဝါက တိုကျိုမြို့ရှိ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ “ ဂျပန်နဲ့ ဆက်ဆံရေး မကောင်းတာက တောင်ကိုရီးယားအတွက် အကျိုးမရှိပါဘူး” ဟု မာဆူကာဝါက ပြောကြားခဲ့သည်။ “ နည်းပညာနဲ့ စစ်ရေးစွမ်းရည်နဲ့ အတော်လေး တည်ငြိမ်တဲ့ စီးပွားရေး ဖြစ်နေပြီဖြစ်တဲ့ တောင်ကိုရီယားနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်ခြင်းဟာ ဂျပန်အတွက်လည်း အကျိုးရှိတဲ့အပြင် အမေရိကန်နဲ့လည်း မဟာမိတ်ဖြစ်တဲ့အတွက် — ငါတို့ဘက်မှာ ရှိနေပါစေ။ “ ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားအတွက် ကျွန်တော်တို့ တစ်ယောက်ချင်းစီအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခု ဖန်တီးဖို့ပါပဲ။”
(ဓာတ်ပုံ – Uichiro Kasai)
Nikkei ၏ STEVEN BOROWIEC နှင့် KIM JAEWON တို့ရေးသားသည့် “ Kishida, Yoon agree to boost Japan-South Korea trade, security ties” ကို ခေတ်မျက်လုံးက ဘာသာပြန်သည်။
