CNN – ၂၀၂၅ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၂၈ရက်
ကိ့ဗ်၊ ယူကရိန်း။ ယူကရိန်းကို အလုံးစုံ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီးနောက်ပိုင်း ရုရှား၏ ဒုတိယ အကြီးဆုံး လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ကိ့ဗ်ကို နေ့ချင်းညချင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ အနည်းဆုံး လူ ၂၁ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ထိုအထဲတွင် ကလေးလေးဦး ပါဝင်ကြောင်း တာဝန်ရှိသူ များက ပြောကြားခဲ့သည်။
ကြာသပတေးနေ့အထိ တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ဥရောပသမဂ္ဂနှင့် ဗြိတိသျှကောင်စီပိုင် အဆောက်အအုံများ ပျက်စီးခဲ့ပြီး ဥရောပသမဂ္ဂနှင့် ဗြိတိန် နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် ၎င်းတို့၏ မြို့တော်များတွင် ရုရှားထိပ်တန်း သံတမန်များကို ဆင့်ခေါ်ခဲ့ကြသည်။
သေဆုံးသွားသူများထဲတွင် အသက် ၂ နှစ်၊ ၁၇ နှစ်နှင့် ၁၄ နှစ်ကြား ကလေးငယ်များ ပါဝင်သည်ဟု ကိ့ဗ်မြို့ရှိ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး အကြီးအကဲ တိုင်မာ တာကာချန်ကို (Tymur Tkachenko) က ဆိုသည်။
မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ် ၅၉၈ စင်းနှင့် ဒုံးကျည် ၃၁ စင်းတို့ ပါဝင်သော ကရင်မလင်မှ တိုက်ခိုက်မှုသည် ညတွင်းချင်း ယူကရိန်းနိုင်ငံအတွင်း စုစုပေါင်းလေကြောင်း တိုက်ခိုက်ရေး လက်နက် ၆၂၉ ခု ကို ပစ်လွှတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း ယူကရိန်းလေတပ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
လေတပ်၏ဆက်သွယ်ရေးဌာန အကြီးအကဲ ယူရေအိုင်နက် (Yuriy Ihnat) က အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုသည် နိုင်ငံအပေါ် အကြီးမားဆုံး ပေါင်းစပ်တိုက်ခိုက်မှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း CNN သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ယူကရိန်းရှိ စစ်ဘက်-စက်မှုဆိုင်ရာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အဆောက်အအုံများနှင့် စစ်ဘက်လေတပ်အခြေစိုက်စခန်းများကို “ပစ်မှတ်ကို တိကျစွာ ထိမှန်နိုင်သော လက်နက်များ” အသုံးပြု၍ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဌာနက ပြောကြားခဲ့သည်။
ကရင်မလင်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဒီမီထရီပက်စ်ကော့ဗ် (Dmitry Peskov) က မော်စကိုသည် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများကို စိတ်ဝင်စားဆဲဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ရုရှား၏ စစ်ပွဲကိုပုံဖော်သည့် နည်းလမ်းတခုဖြစ်သည့် “ အထူးစစ်ရေးစစ်ဆင်ရေး” မှာ ဆက်လက် တည်ရှိ နေကြောင်း အလေးပေးပြောကြားခဲ့သည်။
တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ ယူကရိန်းသမ္မတ ဗလိုဒီမာဇလန်းစကီးက အဆိုပါတိုက်ခိုက်မှုသည် ” ထိတ်လန့်စေပြီး တမင်သက်သက် အရပ်သားများကို သတ်ဖြတ်ခြင်း” ဟု X တွင် ရေးသား ထားသည်။
“ဒီနေ့ ရုရှားဒုံးကျည်တွေနဲ့ တိုက်ခိုက်ရေးဒရုန်းတွေဟာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ စစ်မှန်တဲ့ သံခင်းတမန်ခင်းအတွက် ရက်သတ္တပတ်နဲ့လတွေကြာအောင် တောင်းဆိုနေကြတဲ့ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူတိုင်းအတွက် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း တုံ့ပြန်မှုပါပဲ” ဟု ၎င်းက အစောပိုင်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
ယူကရိန်းနိုင်ငံဆိုင်ရာ အီးယူမစ်ရှင်က အသုံးပြုတဲ့ အဆောက်အဦအပါအဝင် နေရာအများ အပြားကို ရာနဲ့ချီသည့် ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးသူများကို စေလွှတ်ခဲ့သည်ဟု ယူကရိန်း အာဏာပိုင်များက ပြောသည်။
၁၉၉၃ ခုနှစ်ကတည်းက ကိ့ဗ်တွင် အခြေစိုက်ခဲ့သည့် အဆိုပါမစ်ရှင်သည် ယူကရိန်းနှင့် အီးယူ အကြား နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်ရန် လုပ်ဆောင်နေကြောင်း ၎င်း၏ ၀က်ဘ်ဆိုက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။
ဥရောပကော်မရှင် ဥက္ကဌ အာဆူလာဗွန်ဒါလီယွန် (Ursula von der Leyen) က သူမသည် ထိုတိုက်ခိုက်မှုအတွက် “ဒေါသတကြီး” ဖြစ်ခဲ့ရပြီး ၎င်းသည် “စိုးရိမ်ဖွယ်အရာများအတွက် နောက်ထပ် ဆိုးရွားသော သတိပေးချက်” ဟုခေါ်ဆိုခဲ့သည်။
“ကရင်မလင်က ယူကရိန်းကို အကြမ်းဖက်ဖို့၊ အရပ်သားတွေ၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေကို မျက်စိစုံမှိတ်သတ်ဖြတ်နေပြီး ဥရောပသမဂ္ဂကိုပါ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ဖို့ နဲ့ယူကရိန်းကိုအကြမ်းဖက်ဖို့ ဘာဆိုလုပ်ဖို့ ရပ်သွားမှာမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ပြသနေပါတယ်” ဟု သူမက ပြောကြားခဲ့သည်။
တိုက်ခိုက်မှုအပြီးတွင် အီယူအကြီးအကဲက ဇလန်းစကီးနှင့် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်တို့ကို စကားပြောဆိုခဲ့ပြီး ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်သည် “ညှိနှိုင်းရေးစားပွဲသို့ လာရမည်” ဟု ဗွန်ဒါလီယွန်က X တွင် ထည့်သွင်းပြောကြားခဲ့သည်။
တိုက်ခိုက်မှုကို တုံ့ပြန်တဲ့အနေနှင့် ဘရပ်ဆဲလ်မြို့က ရုရှားသံတမန်ကို ဆင့်ခေါ်ထားသည်ဟု အီးယူထိပ်တန်းသံတမန် ကာဂျာကဲလ်လာ့စ်(Kaja Kallas) က ပြောခဲ့သည်။
ထရန့်သည် “မပျော်ရွှင်” သော်လည်း တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် “မအံ့သြပါ” ဟု အိမ်ဖြူတော်က ကြာသပတေးနေ့တွင် ပြောကြားခဲ့ပြီးသူက တိုးတက်မှုများကို အလေးထားကြည့်ရှုနေကြောင်းဆိုသည်။
ထရန့်၏ အိမ်ဖြူတော်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ကာရိုလိုင်းလီဗစ် (Karoline Leavitt) က စစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်စေလိုသော်လည်း ပူတင်နှင့်ဇလန်းစကီးတို့ နှစ်ဦးစလုံးကလည်း “ ၎င်းကို အဆုံးသတ်စေဖို့လိုသည်” ဟု သတင်းထောက်များအား ပြောကြားခဲ့သည်။
တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ကိယက်ဗ်မြို့ရှိ ဗြိတိသျှကောင်စီ အဆောက်အဦလည်း ပျက်စီးခဲ့ကြောင်း ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ကီရာစတာမာ (Keir Starmer) က ပူတင်သည် “ကလေးငယ်များနှင့် အရပ်သားများကို သတ်ဖြတ်နေပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးမျှော်လင့်ချက်ကို ဖျက်စီးနေသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
ဗြိတိန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေးဗစ်လမ်မီ(David Lammy) က ရုရှားသံအမတ်ကြီးကို လန်ဒန်က ဆင့်ခေါပြီး “သတ်ဖြတ်တာနဲ့ ဖျက်ဆီးတာတွေကို ရပ်တန့်ရမယ်” လို့ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွင် ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။
ကြာသပတေးနေ့နှောင်းပိုင်းမှာ စပိန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက “လက်မခံနိုင်တဲ့တိုက်ခိုက်မှု” ကို “ကန့်ကွက်တဲ့အနေနဲ့ ရုရှားသံရုံးကို ဆင့်ခေါ်ထားတယ်” ဟု ပြောခဲ့သည်။
ယူကရိန်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အင်ဒရေဆိုင်ဘီဟာ (Andrii Sybiha) က မော်စကိုသည် ဗီယင်နာသဘောတူညီချက်ကို တိုက်ရိုက်ချိုးဖောက်ပြီး သံတမန်များကို ပစ်မှတ်ထားသည်ဟု စွပ်စွဲကာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ရှုတ်ချကြရန်လိုကြောင်း X ၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် တောင်းဆိုထားသည်။
အိမ်ဖြူတော်၏ ယူကရိန်းဆိုင်ရာ အထူးသံတမန် ကိ့သ်ကဲလ်လော့ဂ် (Keith Kellogg) က အဆိုပါ ညတွင်းချင်း တိုက်ခိုက်မှုကို ရှုတ်ချခဲ့ပြီး “ဤပြင်းထန်သော တိုက်ခိုက်မှုများသည် (ထရန့်) ကြိုးပမ်းနေသည့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေသည်” ဟု X တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
“ကျွန်တော် မော့ကြည့်လိုက်တော့ ခေါင်မိုးက မရှိတော့ဘူး” ဟု ကိ့ဗ်တွင် နေထိုင်သူ ဗီတယ်လီ ပရိုဆပ်(Vitaliy Protsiuk) က CNN သို့ ပြောကြားရာတွင် ၎င်း၏ဇနီးသည် တိုက်ခိုက်ခံရပြီးကတည်းက ပျောက်ဆုံးနေကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
သူတို့စုံတွဲသည်၎င်းတို့၏အဆောက်အဦရှိ ဗုံးခိုရာသို့သွားရန်အဆင်သင့်ဖြစ်နေချိန်တွင် “ ပေါက်ကွဲမှု” ဖြစ်လာခဲ့သည်ဟု ပရိုဆပ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
“ကျွန်တော့အောက်ထဲမှာ နစ်မြှုပ်နေခဲ့တယ်” ဟု ၎င်းက ဆက်ပြောသည်။
“ကျွန်တော် ထွက်လာချိန်မှာတော့ အရာအားလုံးဟာ ဖုန်မှုန့်တွေနဲ့ မီးခိုးတွေ ဖုံးလွှမ်းနေပြီး မျှော်ကြည့်လိုက်တော့ အိမ်ခေါင်မိုးက ပျောက်ကွယ်သွားပြီး စတုတ္ထထပ်ကနေ ပထမထပ်အထိ ကြမ်းပြင်တွေ အကုန်ပျက်စီးသွားတယ်။
“အခုလောလောဆယ်တော့ ကျွန်တော့်ဇနီးကို ရှာမတွေ့သေးပါဘူး။ သူ့ဖုန်းက တုံ့ပြန်မှု မရှိပါဘူး။ ဘယ် စာရင်းထဲမှာ မှမတွေ့ရပါဘူး။ ဘာဖြစ်လဲ မသိပါဘူး… ကျွန်တော်တို့ သူ့ကို ရှာဖွေနေဆဲပါ” ဟု ပရိုဆပ်က ဆက်လက်ပြောကြားသည်။
ဒေသခံများသည် ညတွင်းချင်း ကိုးနာရီကျော်ကြာသတိပေးချက် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ရှိခဲ့ကြောင်း ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး အိုင်ဟော ကာလ်မန်ကို (Ihor Klymenko) က ပြောကြားခဲ့သည်။
အေဂျင်စီ၏ဓာတ်ပုံများတွင် ဒေသခံအများအပြားသည် မြေအောက်ရထားဘူတာများသို့ တစ်ကြိမ်ပြန်စုလာကြပြီး တစ်ညတာနေထိုင်ခဲ့ကြသည်ကို ပြသခဲ့သည်။ တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း နေထိုင်သူများအား “အမိုးအကာများတွင် နေကြရန်” အကြံပြုထားပြီး ဒေသစံတော်ချိန် နံနက် ၇ နာရီ မတိုင်မီ တွင် အလုံးစုံ ရှင်းလင်းသွားပြီးဖြစ်ကြေညာခဲ့သည်။
ယူကရိန်းမြို့တော်ကို အကြီးအကျယ်တိုက်ခိုက်မှုသည် ထရန့်နှင့် ပူတင်တို့ မျက်နှာချင်းဆိုင် ဆွေးနွေးပြီး လုံခြုံရေးနဲ့ စစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းပြီးနောက်နှစ်ပတ်ကျော်အကြာမှာ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။
သို့သော်လည်း ဇလန်းစကီးနှင့် ပူတင်တို့ကြားတွင် အိမ်ဖြူတော်က တွန်းအားပေးသည့် နှစ်ဘက်တွေ့ဆုံမှု ဖြစ်ပေါ်လာမည့် အရိပ်အယောင်မရှိဘဲ ဆွေးနွေးမှုများ၏ အရှိန်အဟုန်မှာ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။
ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ဇလန်းစကီး ၏ရုံးအကြီးအကဲ အင်ဒရေ ယာမာ့ခ် (Andriy Yermak) နှင့် ယူကရိန်း အမျိုးသား လုံခြုံရေးနှင့် ကာကွယ်ရေးကောင်စီအတွင်းရေးမှူး ရပ်တမ် ဥမာရော့ဗ် (Rustem Umerov) တို့သည် ပဋိပက္ခအဆုံးသတ်ရန် ဆော်ဒီအာရေဗျ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။
ယူကရိန်းနိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် သောကြာနေ့တွင် နယူးယောက်တွင် အမေရိကန်အရာရှိများနှင့် တွေ့ဆုံရန် စီစဉ်ထားသည်ဟု ဇလန်းစကီးက ဆိုသည်။
ထိုအတောအတွင်း ပူတင်သည် ကြီးမားသော စစ်ရေးပြအခမ်းအနားသို့ တက်ရောက်ရန် လာမည့်သီတင်းပတ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသို့ သွားရောက်မည်ဖြစ်သည်။ အခြားဧည့်သည်များတွင် မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်းအပြင် ရုရှားနှင့်ရင်းနှီးသော ဥရောပ ခေါင်းဆောင်များဖြစ်သည့် ဆားဘီးယားမှ အဲလက်ဆန်ဒရာ ဗြူစီ (Aleksandar Vucic) နှင့် စလိုဗက်ကီးယားမှ ရောဘတ်တိုဖီကို (Robert Fico) တို့ ပါဝင်မည်ဖြစ်သည်။
ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း ယူကရိန်းနိုင်ငံတစ်ဝှမ်း၌ ရုရှားတို့၏ဆက်တိုက် စဥ်ဆက်မပြတ် တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သော ကိယက်ဗ်မြို့ကို တိုက်ခိုက်ခြင်းသည် လတ်တလော ဖြစ်ပျက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
ယူကရိန်းနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ပိုင်း Dnipropetrovsk ဒေသရှိ ရွာနှစ်ရွာကို ရုရှားတပ်ဖွဲ့ဝင်များက သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ကြောင်း ယူကရိန်းမှ အရင်းအမြစ် သုတေသီများက အင်္ဂါနေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။
ရုရှားတပ်ဖွဲ့များသည် ယခုအချိန်တွင် Zaporizke နှင့် Novoheorhiivka ရွာများကို သိမ်းပိုက်ထားပြီး စစ်မြေပြင် တိုးတက်မှုများကို ခြေရာခံသည့်အဖွဲ့ဖြစ်သည့် DeepState ၏အဆိုအရ သိရသည်။
မော်စကိုသည် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများတွင် နယ်မြေစွန့်လွှတ်ရန် ယူကရိန်းကို ဖိအားများ တိုးမြင့်ပေးလာသောကြောင့် ယူကရိန်း၏ မောင်းသူမဲ့ဒရုံးများနှင့် သေနတ်ကိုင်တပ်များသည် အရှေ့ဘက်တွင် ရုရှား၏ထိုးစစ်ကို တွန်းလှန်းချေမှုန်းရန် ရုန်းကန်နေရသည်။
“ရုရှားက စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးစားပွဲအစား ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်ကို ရွေးချယ်ပါတယ်” ဟု ဇလန်းစကီးက နောက်ဆုံးညတွင်းချင်း တိုက်ခိုက်မှုအပြီး X တွင် ၎င်း၏စာ၌ ရေးသားခဲ့သည်။ “စစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်မယ့်အစား ဆက်ပြီး သတ်တာကို ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။ ဒါက နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေကို ရုရှားက မကြောက်သေးဘူးလို့ ဆိုလိုတာပါ။”
ကိယက်ဗ်မြို့အပေါ် ရုရှား၏နောက်ဆုံးတိုက်ခိုက်မှုများကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလေ့လာမှုတွင် ရုရှား၏လုပ်ဆောင်နေကြ “သင်္ကေတအမူအကျင့်” တွင် ပါဝင်သည့်အချက်များတွင် “လမ်းကြောင်းအမျိုးမျိုးမှ ပေါင်းစပ်တိုက်ခိုက်မှုများ” နှင့် “သာမန်လူနေအဆောက်အအုံများ” ကိုပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခြင်းများပါဝင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ယူကရိန်း ကာကွယ်ရေးစနစ်များကို ရှုပ်ထွေးစေရန်အတွက် လမ်းလွှဲဟန်ပြ ဒုံးကျည်များကို အသုံးပြု၍ ပစ်မှတ်တုများအဖြစ် ဖန်တီးပစ်လွှတ်ခဲ့ကြောင်း စစ်ဦးစီးချုပ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ အထပ်မြင့် လူနေအဆောက်အအုံ အများအပြားအပြင် သူငယ်တန်းကျောင်း၊ ပုဂ္ဂလိက အိမ်ရာ၊ လူနေအိမ်မဟုတ်သော ရုံးခန်းများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး အခြေခံ အဆောက်အအုံနှင့် ကားဒါဇင်ပေါင်းများစွာ ပျက်စီးခဲ့ကြောင်း တာဝန်ရှိသူများက ပြောကြားခဲ့သည်။
သောကြာနေ့ကို ကိ့ဗ်တွင် ဝမ်းနည်းခြင်းနေ့အဖြစ် မြို့တော်အာဏာပိုင်များက ကြေညာခဲ့သည်။ အလံတိုင်တစ်ဝက်တွင် လွှင့်တင်မည်ဖြစ်ပြီး ဖျော်ဖြေရေးပွဲများကို ဖျက်သိမ်းမည် ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းက ဆိုသည်။
ဓာတ်ပုံများ။
