CNN- ၂၀၂၅ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၂၀ရက်
ယူကရိန်းမှာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး တောင်းဆိုတာကို အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်က ငြင်းဆိုလိုက်ပြီး ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်ရဲ့ အမြဲတမ်း ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက် အတွက် တွန်းအားပေးမှုကို ထောက်ခံလိုက်ပါတယ်။ အမေရိကန်သမ္မတက မလိုအပ်ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်ထားပေမယ့် ယာယီအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအရင်လုပ်ဖို့အတွက် ဥရောပ ခေါင်းဆောင် တချို့က ပထမဦးစွာ တွန်းအားပေးနေတာကို မတားဆီးနိုင်သေးပါဘူး။
ယူကရိန်း နှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ်များသည် ငြိမ်းချမ်းရေးကို မလိုလားကြ၍မဟုတ်ပါ။ သို့ရာတွင် ရုရှားက တောင်းဆိုသည့် သဘောတူညီချက်မျိုးသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အခြေခံအကျဆုံး နိယာမဖြစ်တဲ့ – နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက သူလိုချင်တာကို အတင်းအကျပ် တောင်းယူလို့မရနိုင်ဘူးဆိုတဲ့ စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းကို ချိုးဖောက်တာဖြစ်လို့ဒီ စည်းမျဥ်း စည်းကမ်းကို လှစ်လျူပြုပြီးလုပ်တာဟာ ဘတ်စ်ကားအောက်ထဲကို ပစ်ချထားသလိုမပြု ပေးမချင်း ဖြစ်ပေါ်လာမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို သူတို့ နားလည်ကြသည်။
ယူကရိန်း၏ ဥရောပမဟာမိတ်များသည် ထိုသို့သဘောတူညီခဲ့ပါက သူတို့သည် ရုရှား၏ ရန်လိုသော နောက်ထပ်ပစ်မှတ်ဖြစ်လာနိုင်သောကြောင့် ယင်းကိုစွန့်စားရန်ဆန္ဒမရှိပေ။
တနင်္လာနေ့တွင် ယူကရိန်းသမ္မတ ဗလိုဒီမာဇလန်းစကီး နှင့် ဘဲဥပုံရုံးရှိ ဥရောပခေါင်းဆောင် အများအပြားနှင့် စကားပြောရာတွင် ထရန့် သည် မော်စကို၏ ဆွေးနွေးချက်အချို့ကို လက်ခံခဲ့ပြီး ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်တစ်ရပ်ကို ရရှိနိုင်ပါက အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် လိုအပ်မှုရှိမရှိ မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။
ဒါပေမယ့် ရုရှားက လူတွေကို သတ်ဖြတ်တာကို ရပ်တန့်ဖို့ အတွက် ယူကရိန်းမြေကို စွန့်လွှတ်ဖို့ တွန်းအားပေးသည့် သဘောတူညီချက်ဟာ ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာတမ်းအရ လုံးဝ တရားမဝင်ဘူးလို့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေပညာရှင်တွေနဲ့ လေ့လာသုံးသပ်သူတွေက ဆိုခဲ့ကြသည်။
အခြေခံအားဖြင့် တူညီသောအရာဟု မကြာခဏ တွေးတောလေ့ရှိသော်လည်း၊ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေ၏အမြင်တွင် ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်နှင့် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးအကြား ကြီးမားသော ကွာခြားချက်ရှိသည်။
အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကာလတွင် နှစ်ဖက်တပ်များသည် ၎င်း၏စစ်တပ်ထိန်းချုပ်မှုအောက်ရှိ နယ်မြေအား ချုပ်ကိုင်ထားခြင်းဖြင့် တိုက်ပွဲများရပ်တန့်ရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ သို့သော် နားလည်မှုမှာ ခေတ္တရပ်နားခြင်းသည် ယာယီဖြစ်သည်- အများအားဖြင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန်၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအကူအညီများ ပေးဆောင်ရန် သို့မဟုတ် အရပ်သားများကို ဘေးလွတ်ရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းရန် ပြတင်းပေါက်တစ်ခု ဖွင့်ပေးရန်ဖြစ်သည်။
ယူကရိန်းနှင့် ၎င်း၏ဥရောပမဟာမိတ်များကဇလန်းစကီး နှင့် ပူတင် တို့အကြား အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် ရှေ့ပြေးနိမိတ်ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ ထို့နောက်တွင် ထရန့်၊ ဇလန်းစကီး နှင့် ပူတင် တို့ကြား သုံးနိုင်ငံတွေ့ဆုံမှုဖြင့် ဆက်လက်ညှိနှိုင်းကြရန်အကြံပြုခဲ့သည်။
တနင်္လာနေ့က ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ခဲ့တဲ့ ဂျာမန်အဓိပတိ ဖက်ဒရစ်ချ် မာ့ဇ်(Friedrich Merz) က “အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးမရှိဘဲ နောက်တကြိမ် တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေး မယ်ဆိုတာသူ့အနေနဲ့တွေးလိုတောင်မရဘူး” လို့ ပြောခဲ့သည်။
အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် ရက်အနည်းငယ်ကြာသည့် ၁၉၁၄ခုနှစ်က ခရစ္စမတ်အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးကဲ့သို့ တိုတောင်းနိုင်သည် သို့မဟုတ် ဆယ်စုနှစ်များအထိ ကြာမြင့်နိုင်သည်။ ဆိုက်ပရပ်စ်နှင့်တူရကီတို့ကြား အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး၊ အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်တို့အကြားတွင် ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးကို မျက်ကွယ်ပြုထားခြင်းမရှိသော်လည်း ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ အပစ်အခတ် ရပ်စဲထားခဲ့ကြသည်။
ပူတင် လိုချင်တဲ့အရာ ကို– အခု ထရန့်က လည်းလိုလားသည်ဟုပြောလာသည်ထိုအရာသည် ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ဖြစ်သည်။
နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်သည် နှစ်နိုင်ငံအကြား အနာဂတ်ဆက်ဆံရေးကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည့် တရားဝင်၊ ရေရှည်စာချုပ်တစ်ရပ်ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။
ထိုနေရာတွင် အခြေအနေက ရှုပ်ထွေးလာခဲ့သည်။
ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာတမ်းတွင် ရှေ့ဆုံးနှင့် ဗဟိုတွင် ရေးထိုးထားသည့် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေ ၏ ထူးခြားသော အခြေခံမူတစ်ခု ရှိသည်- အင်အားသုံးသိမ်းပိုက်ခြင်းကို လေးနက်စွာ တားမြစ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် (ဆိုလိုသည်) မှာ အင်အားသုံး၍ ရယူသည့် စာချုပ်မှန်သမျှသည် တရားမ၀င်ဖြစ်ပြီး ပျက်ပြယ်သွားသည်ဟု နိုင်ငံတကာရှေ့နေနှင့် Global Rights Compliance ၏ ဥပဒေအကြံပေးတစ်ဦးဖြစ်သည့် Jeremy Pizzi က ပြောသည်။
ပြီးခဲ့သည့်အပတ်က သမ္မတပူတင်နှင့် ထရန့် ဆွေးနွေးခဲ့သည့် ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက် နှင့်ပတ်သက်၍ အသေးစိတ်အချက်အလတ်များကို မျှဝေထားသော်လည်း ရုရှားခေါင်းဆောင် သည် ၎င်း၏အဓိကတောင်းဆိုချက်အချို့ကို မစွန့်လွှတ်ကြောင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိရပြီး ဒွန်နက်စ် (Donetsk) နှင့် လူဟန့်ခ် (Luhansk) အရှေ့ပိုင်းဒေသအားလုံးကို ယူကရိန်းမှ စွန့်လွှတ်ပြီးရုရှားသို့ ပေးအပ်ရန်နှင့် အနာဂတ်တွင် နေတိုးအဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမပြုရန် တားမြစ်ထားသည်။
ယင်းက သဘောတူညီချက်ပေးရန်တောင်းဆိုချက်သည် နိုင်ငံတကာဥပဒေအောက်တွင် နှစ်ဆတရားမဝင်မှုကို ဖြစ်စေလိမ့်မည်ဖြစ်သည်အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ၎င်းကို ရရှိရန်အတင်းအကျပ် နည်းလမ်းသုံးသောကြောင့် တရားမဝင်ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ တောင်းဆိုသော အကြောင်းအရာသည်လည်း တရားဝင်မှုမရှိပါ။
သို့ရာတွင် ပူတင်မှသူ လုပ်ချင်တာမလုပ်ရင်တောင် ဇလန်းစကီးက နယ်မြေကို စွန့်လွှတ်ဖို့ သဘောတူနိုင်မှာမဟုတ်ပါ။
ယူကရိန်းဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေအရ နိုင်ငံနယ်နိမိတ်ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုမှန်သမျှကို ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲဖြင့် အတည်ပြုရပါမည် ထိုသို့စည်းမျဉ်း ချမှတ်ထားခြင်းသည် နိုင်ငံရပ်ခြား နိုင်ငံများတွင် ရုရှား၏ ရုပ်သေး အစိုးရများ တင်မြှောက်ရန် သဘောထားကြောင့် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့် ပြဌာန်းထားခြင်းဖြစ်သည်။
ထိပ်တန်းလူထုသဘောထားစစ်တမ်းကောက်ယူသည့်အဖွဲ့ Kyiv International Institute of Sociology (KIIS) မှ မေလနှင့် ဇွန်လအတွင်း ပြုလုပ်ခဲ့သော စစ်တမ်းတစ်ခုတွင် ယူကရိန်းနိုင်ငံသားအများစုသည် ရုရှား၏အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် ယူကရိန်းနယ်မြေများကို အသိအမှတ်ပြုပေးရန် စိတ်ကူးကို ငြင်းပယ်ခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ပိုများပြားတဲ့ လူများစုက လက်ရှိ ယူကရိန်းက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ နယ်မြေတွေအပေါ် ထိန်းချုပ်မှုကို စွန့်လွှတ်ဖို့ ဆန့်ကျင်နေပါသည်။
KIIS ၏အဆိုအရ ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများသည် အကယ်၍ ၎င်းတို့၏မြေယာကို စွန့်လွှတ်ရန် တစ်နည်းနည်းဖြင့် စိတ်ပြောင်းကာ ဆန္ဒမဲပေးခဲ့ကြပါက KIIS ၏အဆိုအရ အဆိုပါ သဘောတူညီချက်သည် နိုင်ငံတကာဥပဒေအောက်တွင် တရားမဝင်သေးကြောင်း CNN နှင့် စကားပြောရာတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
“ ယူကရိန်းဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဇလန်းစကီးသို့မဟုတ်မည်သူကမျှ ပြင်းထန်သော စစ်ရေးအရ သိမ်းပိုက်မှုနှင့် ဆက်စပ်နေသည့် နယ်မြေများကို လွှဲပြောင်းပေးနိုင်မည် မဟုတ်ပါ။ နယ်မြေသိမ်းပိုက်ရန်အတွက် လက်နက်ကိုင်အင်အားသုံးခြင်းအား နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအောက်တွင် လုံးဝ တားမြစ်ထားသည်” ဟု Pizzi က ပြောကြားခဲ့သည်။
‘ဆင်ခြင်တုံတရား ဖြင့်ရုရှားကို ယုံကြည်နိုင်ဖို့မရှိ’
မော်စကို၏ တောင်းဆိုချက်များကို ယူကရိန်းက သဘောမတူနိုင်ခြင်းသည် လက်တွေ့ကျပြီး ဗျူဟာမြောက်သော အကြောင်းပြချက်များလည်း ရှိပါသည်။
ရုရှားစစ်တပ်သည် လက်ရှိတွင် လူဟန့်ခ်(Luhansk) တစ်ခုလုံးနှင့် ဒွန်းနက်ခ်(Donetsk) ၏ ၇၀% ကျော်ကို ထိန်းချုပ်ထားပြီးဖြစ်သည်၊ ဆိုလိုသည်မှာ ပူတင်က ယူကရိန်းကို သူတို့သိမ်းပိုက်ထားသည့်နယ်မြေထက် ပိုမိုပေးရန် တောင်းဆိုနေခြင်းဖြစ်သည်။
သို့သော်ယူကရိန်း၏ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိနေသေးသော ဒွန်ဘတ်စ် (Donbas) ဒေသ၏အစိတ်အပိုင်းများသည်ယူကရိန်းကာကွယ်ရေးအတွက်အရေးကြီးသောအခြေခံအဆောက်အဦများပါဝင်သည်။ ပင်မလမ်းများနှင့် မီးရထားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည့် စလိုဗိန်းခ်(Sloviansk)၊ ကာရာမတ်ထရော့ခ် (Kramatorsk) နှင့် ကော့စတိန့်နီ့ဗကာ (Kostiantynivka) အပါအဝင် စက်မှုမြို့ကြီးများ သည် ယူကရိန်း၏ ကာကွယ်ရေး၏ ကျောရိုးဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ၎င်းတို့အား ရုရှားမှ သိမ်းယူမည်ဆိုပါက နိုင်ငံ၏ အနောက်ဘက်ခြမ်း သို့ လမ်းများ ကျယ်ပြန့်လာမည်ဖြစ်သည်။
မော်စကိုကို ယုံကြည်ရန် ယူကရိန်းအတွက် မက်လုံးအနည်းငယ်သာရှိကြောင်း ပစ်ဇီ(Pizzi) က ပြောကြားခဲ့သည်။
“ ရုရှားဟာ ယူကရိန်းကို လက်နက်ကိုင်တိုက်ခိုက်မှု ၁၀ နှစ်ကျော်ကြာအောင် ဆက်တိုက် ဆိုသလို ထပ်ခါတလဲလဲ လုပ်နေပါတယ်။
ရုရှားဟာ ဟန်ဆောင်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွေ၊ဟန်ဆောင် ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်လို ကြောင်းပြောနေပြီး တဖက်မှာလည်း အကြမ်းဖက်မှုကို ဆက်လက်အသုံးပြုနေပြီး နောက်ကွယ်မှာ တရားမ၀င် အစွန်းရောက်တဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းလုပ်ဆောင်နေတာကို ယူကရိန်းအာဏာပိုင်တွေက နာကျင်စွာ သိရှိနေပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
“ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတွေကို ပိုမိုသတ်ဖြတ်ခြင်းကနေ တားဆီးဖို့ သူတို့ဘက်က ကောင်းမွန် ယုံကြည်နိုင်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ဒါမှမဟုတ် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွေ မရှိတဲ့အတွက် ရုရှားကို ယုတ္တိရှိရှိ ယုံကြည်ဖို့ ပြီးတော့ ဆင်ခြင်တုံတရားရှိတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေမတွေ့ပါဘူး” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
ဥရောပသားများ ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသော ယူကရိန်းသည် သတ်ဖြတ်မှုများကို ရပ်တန့်ရန်အတွက် မြေပြင်တွင် လက်ရှိအဖြစ်မှန်ကို အသိအမှတ်ပြုရန် ဆန္ဒရှိကြောင်း ညွှန်ပြခဲ့သည်။ ယင်းက လက်ရှိ ရှေ့တန်းတလျှောက် ပဋိပက္ခကို အေးခဲရပ်ဆိုင်းစေပြီး အပစ်အခတ် ရပ်စဲထားစဉ်တွင် ၎င်း၏ မြေယာများ ပြန်လည်ရရှိရေး ကြိုးပမ်းနေမှုအပေါ် အခြေခံအားဖြင့် စွန့်လွှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။
ယူကရိန်းပိုင်နက်ကို အင်အားသုံး၍ အမြဲတမ်း သိမ်းပိုက်ခြင်းကို လက်ခံမလားဆိုသည့် မေးခွန်းထုတ်ကို ထုတ်စရာ အကြောင်းပင် မရှိကြောင်း ဥရောပခေါင်းဆောင်များက ထရမ့်အား ရှင်းလင်းစွာ ပြောကြားထားပြီးဖြစ် ကြောင်း Eurasia Group မှ လေ့လာ သုံးသပ်သူများက တနင်္လာနေ့တွင် မှတ်ချက်ရေးခဲ့သည်။
“မြေပြင်မှာ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်ကို အသိအမှတ်ပြုဖို့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိပေမယ့်၊ ယူကရိန်းရော ဥရောပသားတွေရော ရုရှားက သိမ်းယူထားတဲ့ မြေနေရာကို ပေးသင့်တယ် ဆိုတာ လက်ခံမှာ မဟုတ်ပါဘူး” ဟု အနောက်ထောက်လှမ်းရေး၏ အကဲဖြတ်ချက်ကို ကိုးကား၍ ကျန်ဒွန်ဘာ့စ်အား ရုရှားက သိမ်းပိုက်ရန် လေးနှစ်ကျော် အချိန်ယူရမည် ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းတို့က ပြောကြားခဲ့သည်။
ထို့အပြင်၊ မြေပြင်ပေါ်ရှိ အဖြစ်မှန်က ရုရှားအား ၎င်း၏မြေအချို့ကို အတိအကျ ထိန်းချုပ်ခွင့် ပေးထားသည်ကို ယူကရိန်းမှ အသိအမှတ်မပြုလျှင်ပင်၊ ၎င်းကို အမြဲတမ်းအသိအမှတ်ပြုမှု အဖြစ် ပြုလုပ်ရန် သေချာပေါက်သဘောတူမည်မဟုတ်ပေ။ ယူကရိန်း၏ ရည်မှန်းချက်သည် အနာဂတ်တွင် ၎င်း၏ နယ်မြေအားလုံးကို ပြန်လည်ရရှိရန် ရှိနေသေးသည်။
၎င်းတို့အပစ်ရပ်စဲရေးနှင့် ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးအကြား ခြားနားချက်၏အရေးပါမှုကို “ ထရန့် ကနားလည်သဘောပေါက်သည် သို့မဟုတ် ဂရုစိုက်သည်” ဟု ဥရောပခေါင်းဆောင်များ စိတ်ထဲတွင် သံသယအချို့ရှိနေသည်ဟု Eurasia လေ့လာသူများက ပြောကြားခဲ့သည်။
အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် လက်ရှိအကြမ်းဖက်မှုများ၏ တစ်ခုတည်းသောနည်းလမ်း ဖြစ်နိုင်သည်။ အမြဲတမ်း ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ဟာ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေနဲ့ ဆန့်ကျင်နေခဲ့သည်။
“ အမှန်တကယ်ကတော့ (နိုင်ငံတကာဥပဒေ) အရ တရားလိုကအနိုင်မရတဲ့အခါ နိုင်ငံရေးအရ ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကိုချုပ်ဆိုလို့မရနိုင်ဖြစ်နေခဲ့တယ် ကျွန်တော်တုံ့ပြန်ပြောလိုတာက ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို နိုင်ငံရေးအရ နိဂုံးချုပ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပါပဲ ” ဟု Pizzi က ဆိုသည်။
ယူကရိန်းနိုင်ငံ၊ စလိုဗိန်းခ် (Sloviansk) တွင် သြဂုတ် ၁၄ ရက်က ရုရှားလေကြောင်း တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် နေအိမ်များ မီးလောင် ပေါက်ကွဲသွားသည်ကို ယူကရိန်း စစ်သည်များနှင့် ဒေသခံများက စောင့်ကြည့်နေကြသည်။ (ဓာတ်ပုံ)
ထရန့်နဲ့ဥရောပခေါင်းဆောင်တွေအိမ်ဖြူတော်တွင် သြဂုတ်လ ၁၉ရက်နေ့က တွေ့ဆုံဆွေးနွေးနေစဥ်
ယူကရိန်းသမတဇလန်းစကီးနှင့်ဥရောပခေါင်းဆောင် များ ဝါရှင်တန်ရှိ ယူကရိန်းသံရုံးတွင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးနေကြစဥ်
