CNN- ၂၀၂၅ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၂၈ရက်
လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအခက်အခဲဂါဇာတွင်ဖြစ်ပျက်နေမှုကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စင်မြင့်ပေါ်တွင် အထီးကျန်ဘဝသို့ ကျရောက်လာခဲ့ရပြီး စီးပွားရေး၊ ယဥ်ကျေးမှုနှင့် အားကစားစသည့်နေရာတို့တွင် ပစ်ပယ်ခြင်းခံလာရသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ဂါဇာကို မြေပြင်တွင် တိုက်ခိုက်ကြောင်းကြေညာခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်းနှင့် ကာတာနိုင်ငံတွင်းရှိ ဟားမတ်ခေါင်းဆောင်ပိုင်းကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် နိုင်ငံတကာမှ ပြစ်တင်ရှုံချမှုကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။
ကုလသမဂ္ဂမှ လွတ်လပ်စွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုအဖွဲ့မှ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို ကျူးလွန်နေသည်ကို တွေ့ရှိရကြောင်း မှတ်ချက်ချခဲ့ပြီး ထိုအချက်သည် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကျွမ်းကျင်သူများနှင့် လူအခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းများ၏ တွေ့ရှိမှုများနှင့် ထပ်တူကျလျက်ရှိပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံက ငြင်းဆိုထားသည်။
လွန်ခဲ့သည့်အပတ်က အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အဓိကကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်သည့် ဥရောပသမဂ္ဂသည် အကယ်၍ ဥရောပသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများကအတည်ပြုခဲ့ပါက အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ချုပ်ဆိုထားသော လွတ်လပ်စွာ ကုန်သွယ်မှုကို သဘောတူညီချက်ကို အတိုင်းအတာတခုအထိ ရပ်ဆိုင်းထားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတခုအဖြစ် အဆိုပြုခဲ့သည်။
အနောက်နိုင်ငံတချို့ကစတင်၍ ပစ်မှတ်ထားအရေးယူပိတ်ဆို့မှုကို အစ္စရေးရှိ သတ်မှတ်ပုဂ္ဂိုလ်တဦးချင်းနှင့် အခြေချနေထိုင်မှုနေရာများ နှင့်သိမ်းပိုက်ထားသည့် အနောက်ဖက်ကမ်း တွင်နေထိုင်နေသည့်ပါလက်စတိုင်းများကို အကြမ်းဖက်မောင်းထုတ်ရန် လှုံဆော်သည့်အဖွဲ့အစည်းများကို ချမှတ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။
နိုင်ငံတကာ၏ မကြေနပ်ဖွင့်ဟပြောဆိုချက်များသည် အစ္စရေး၏ စီးပွားရေးကို အခြားနည်း ဖြင့် ထိခိုက်လာလျက် ရှိသည်။ သြဂုတ်လတွင်ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး နော်ဝေးအချုပ်အခြာငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့က ဂါဇာတွင် လူသားချင်းစာနာမှု အလွန်ဆိုးဝါးလွန်းလာသည့်အတွက် သူတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အချို့အပိုင်းများကို အစ္စရေးမှ ထုတ်ယူ၍ ပြောင်းရွေ့ရင်းနှီးခဲ့သည်။
အစ္စရေးသည် ဂါဇာတွင် သူ၏အပြုအမူတို့ကြောင့် ပြင်သစ်၊ အီတလီ၊ နယ်သာလန်၊ စပိန်၊ ဗြိတိန်နှင့် အခြားနိုင်ငံများ၏ အစိတ်တပိုင်း သို့မဟုတ် လုံးဝလက်နက်ပိတ်ဆို့မှုကို ခံနေရသည်။
ဝန်ကြီးချုပ်နေတင်ရာဟုကိုယ်တိုင်က အစ္စရေးသည် အထီးကျန်ဆန်မှုကို ခံစားနေရကြောင်း ထိုအခြေအနေသည် နှစ်နှင့်ချီပြီးကြာမြင့်နိုင်ကြောင်း ဝန်ခံခဲ့ပြီး နိုင်ငံအနေနှင့် ရွေးချယ်စရာမရှိကြောင်း ထို့ကြောင့် ကိုယ့်ဟာကိုယ်ရပ်တည် သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ နေတင်ရာဟုက သူတို့အနေနှင့် လက်နက်ထုတ်လုပ်ရေး စက်မှုလုပ်ငန်းကို ပိုမိုတိုးတက်လာရေးအတွက် လုပ်ဆောင်ရန်နှင့် မိမိတို့နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးကို အခြားနိုင်ငံများအား မှီခိုနေရမှုမှ နည်းပါး နိုင်အောင်နှင့် အခြားနိုင်ငံရေးများနှင့် ကုန်သွယ်ရေးအပေါ် အားထားမှုကို ကြိုးစားလျော့ချရမည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။
နောက်ပိုင်း သူကပြောဆိုခဲ့မှုကို ဖားထေးပြီး သူ့အနေနှင့် ကာကွယ်ရေးစက်မှုလုပ်ငန်းကို ရည်ရွယ်ပြောဆိုခဲ့ခြင်းသာ ဖြစ်ကြောင်း လျောချခဲ့သည်။ စစ်ပွဲအရှိန်မြင့်လာသည့်အလျှောက် အစ္စရေးသည် ဖျော်ဖြေရေးနှင့် ယဥ်ကျေးမှုကဏ္ဍတို့တွင်လည်း ထိခိုက်မှုများ ရှိလာခဲ့သည်။ အိုင်ယာလန်၊ နယ်သာလန်၊ စပိန် နိုင်ငံအပါအဝင် ဥရောပနိုင်ငံများတွင်ရှိ သတင်းထုတ်လွှင့်မှုများတွင် သူတို့အနေနှင့် ၂၀၂၆ ခုနှစ်တွင် ဥရောပအမြင်သီချင်းပြိုင်ပွဲတွင် အစ္စရေးပါဝင်ပါက သူတို့အနေနှင့် သပိတ်မှောက်မည်ဖြစ်ကြောင်းပြောကြားထားသည်။
အိုင်ယာလန်နိုင်ငံတော်အသံလွှင့်ဌာန RTE က “အိုင်ယာလန် ပါဝင်မှုဟာ လက်ရှိဂါဇာမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အသက်တွေ ဆုံးရှုံးနေတာတွေကို အားပေးအားမြှောက် ပြုသလိုမျိုး ဖြစ်သွားလိမ့်မယ်” ဟု ဆိုသည်။
အစ္စရေးအသံလွှင်ဌာန KAN 11 က သူတို့အနေနှင့် ၂၀၂၆ Eurovision ဝင်ရောက်ယှဥ်ပြိုင်ရန်အတွက် အစ္စရေးအဆိုတော်များကို ဆက်လက်ရွေးချယ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် တေးဂီတဆိုင်ရာဂုဏ်ပြုပွဲသည် နိုင်ငံရေးအရ အသုံးချခံ မဖြစ်သင့်ကြောင်း ခုခံချေပခဲ့သည်။ ဥရောပအသံလွှင့်သမဂ္ဂ၏ Eurovision ပွဲစီစဥ်သူက အသင်းဝင် နိုင်ငံများသည် နိုဝင်ဘာလတွင်မဲပေးပြီးလာမည့်နှစ်တွင် မည်သည့်နိုင်ငံကို ပါဝင်ခွင့်ပြုမည်ကို မဲပေးရွေးချယ်ကြမည်ဟု ဆိုသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ဥရောပအမြင်အဖွဲ့တွင် ၁၉၇၃ ခုနှစ်ထဲမှစ၍ ပါဝင်လာခဲ့သည်။
ထို့အပြင် အနုပညာနှင့်ပတ်သက်၍ ဘယ်ဂျီယံရှိ ဂန့် (Ghent) မြို့တွင် ကျင်းပမည့် တေးဂီတပွဲကို ပြုလုပ်မည် မြူးနစ်ဖီလ်ဟာမိုနစ် (Munich Philharmonic) တေးဂီတအဖွဲ့တွင် ဂီတမှူးအဖြစ် အစ္စရေးလူမျိုးလာဟာ့ဗ်ရှာနီ (Lahav Shani) ဦးဆောင်ဖျော်ဖြေရန် စီစဥ်ထားမှုကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။
ပွဲတော်က ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ရှာနီသည် အကြိမ်များစွာ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ရင်ကြားစေ့ရေးကို အတိတ်က ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ကျွန်ုပ်တို့အနေနှင့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကျူးလွန်နေသည့် တယ်အဗစ်အစိုးရအပေါ် သူ့အနေနှင့် ပြတ်သားသည့်အမြင်ကို မတွေ့ရသောကြောင့် ဖြစ်သည်ဟုဆို ထားသည်။
အစ္စရေးအစိုးရသည် သူတို့အနေနှင့် ဂါဇာတွင် ဆင်နွဲနေသည့် စစ်ပွဲသည် နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်ရန်ဖြစ်ကြောင်း ရပ်တည်ချက်ကို စွဲကိုင်ထားပြီး လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု စွပ်စွဲချက်ကို ငြင်းပယ်ထားသည်။
ဟောလီဝုဒ်ရှိ ထောင်ပေါင်းများစွာသော ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်သူများနှင့် သရုပ်ဆောင်များ၊ ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းမှ အလုပ်သမားများက ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနှင့် လူမျိုးရေးခွဲခြားဆက်ဆံနေမှုရှိနေသည့် အစ္စရေးဖလင် အင်စတီကျူးရှင်းများနှင့်အတူ အလုပ်မလုပ်ရန် ကတိပြုထားကြသည်။
အမ်မီအနုပညာဆုပေးပွဲ (Emmys Awards) တွင် ဆုရရှိသူများ၏ဆုလက်ခံယူချိန်တွင် သူတို့မိန့်ခွန်းများနှင့်အတူ “ပါလက်စတိုင်း လွတ်မြောက်ပါစေ”ဟု နာမည်ကြီးအနုပညာရှင် အိုလစ်ဗီယာကိုလ်မန် (Olivia Colman)၊ အမ်မာစတုံး (Emma Stone)၊ အင်ဒရူးဂါးဖီးလ် (Andrew Garfield) နှင့် ဟန်နာမိမ်ဘင်ဒါ (Hannah Einbinder) တို့က ကြွေးကြော်ခဲ့ကြသည်။
အားကစားသည်လည်း မလွတ်ကင်းပါ၊ ယခုလအစောပိုင်းကကျင်းပခဲ့သော အဓိကစက်ဘီး ပြိုင်ပွဲ နောက်ဆုံးအဆင့်တွင် ပါလက်စတိုင်းလိုလားသည့်ဆန္ဒပြပွဲများကြောင့် ဖျက်သိမ်းခဲ့ရသည်။ စပိန်တွင်လည်း စစ်တုရင်ပွဲကြီးကြပ်သူများက အစ္စရေးပြိုင်ပွဲဝင်သူများကို အစ္စရေးအလံအောက်တွင် ယှဥ်ပြိုင်၍ မရကြောင်းပြောသဖြင့် ယခုလ အစောပိုင်းက ပြိုင်ပွဲမှ နှုတ်ထွက်သွားခဲ့ကြသည်။
အစ္စရေးမီဒီယာသတင်းဌာနများက မကြာသေးမီက အစ္စရေးသည် ဥရောပ ဘောလုံးပြိုင်ပွဲများမှ ပယ်ဖျက်ခံရနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိနိုင်မည်ဆိုသည့်စိုးရိမ်ချက်များကို တင်ပြခဲ့ကြသည်။ သြဂုတ်လတွင် ဥရောပချန်ပီယံလိဂ်အသင်းများ၏ ဂွာနာနယ်အဖွဲ့ (UEFA) သည် အစည်းအဝေးအကြီးတစ်ခုဖြစ်သော Super Cup ပွဲမပြိုင်မီ ကွင်းပေါ်တွင် “ကလေးများကို သတ်တာရပ်ပါ၊ လူပေါင်းများစွာကို သတ်တာရပ်ပါ” ဟူသော စာသားပါသော စာတမ်းကြီးတစ်ခု ပြသခံရပြီးနောက် အပြစ်တင်ခံရခဲ့သည်။ အဆိုပါစာတမ်းတွင် အစ္စရေး သို့မဟုတ် အခြားနိုင်ငံများကို တိကျစွာ မဖော်ပြထားပါ။
အစ္စရေးယဉ်ကျေးမှုနှင့် အားကစားဝန်ကြီး မီကီဇိုဟာသည် အစ္စရေးကို UEFA မှ ထုတ်ပယ်ဖို့ ကြံစည်နေသော လှုပ်ရှားမှုကို တားဆီးရန် အစ္စရေးအရာရှိအချို့နှင့်အတူ “အလွန်တက်ကြွစွာ” နောက်ကွယ်တွင် အလုပ်လုပ်နေကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ထို့အပြင် လီဗာပူးလ်အသင်း နာမည်ကြီး မိုဟာမက်ဆလာအပါအဝင်၊ အင်္ဂလန်ပရီမီယာလိ့ဂ် ဘောလုံးသမားအချို့၊ ဂါဇာစစ်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပြီး ပါလက်စတိုင်းများအတွက် ညီညွတ်ရေးကို ဖော်ပြရန်တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။
အစ္စရေးအပြုအမူသည် “တောင်အာဖရိကတွင်ရှိခဲ့သည့် တူညီဖြစ်စဥ်”လား?
အစ္စရေးကို တိုက်ခိုက်သည့် စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှုများသည် တောင်အာဖရိကတွင် လူဖြူလူမဲ လူမျိုးခွဲခြား ဖိနှိပ်ခဲ့သည့် အာပါတိုက် (apartheid) အချိန်က အဖြစ်အပျက် ဖိအားများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ချက်များက မီးမောင်းထိုးပြစေခဲ့သည်။
၁၉၅၀ မှ ၁၉၉၀ တစ်လျှောက် တောင်အာဖရိကသည် အဆက်မပြတ်သပိတ်မှောက်သည့် လှုပ်ရှားမှုကြောင့် တဖြည်းဖြည်း ဝိုင်းပယ်ခံနိုင်ငံအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင် တောင်အာဖရိကထုတ်ကုန်များကို စျေးဆိုင်များမှ ဖယ်ရှားလိုက်ကြပြီး လှုပ်ရှားသူများက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ပြန်လည်ထုတ်ယူရန်၊ ဘဏ်များကို ထွက်ရန် အားပေးဆွေးနွေးကြသည်။ ဂီတအနုပညာရှင် အများအပြားက တောင်အာဖရိက၌ ဖျော်ဖြေရေးမပြုရန် ငြင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ အားကစားပါဝင်မှုကို ပယ်ချရေးကြောင့် တောင်အာဖရိကကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အားကစားပြိုင်ပွဲများ၊ ဂရစ်ကက်နှင့် နောက်ဆုံးတွင် ရဂ်ဘီကစားပွဲများမှ ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။
“သင်္ကေတဆိုင်ရာ (ယုံကြည်ချက်တခုနဲ့) ဆန့်ကျင်မှုဟာ ဂဏန်းနဲ့ အချက်အလက်အသုံးပြုမှုထက် ပိုမိုသက်ရောက်မှု ပိုမိုရှိတတ်ပါတယ်” ဟု အစ္စရေးအရာရှိတဦးဖြစ်ခဲ့ပြီး တောင်အာဖရိကတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည့် အီလန် ဘာရုခ် (Ilan Baruch) က ပြောသည်။ ၎င်းသည် အစ္စရေးအစိုးရက နှစ်နိုင်ငံအတူ ယှဥ်တွဲပြီး ငြိမ်းချမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး ဖြေရှင်းမှုဆိုင်ရာ အဆိုပြုချက်ကို “စွန့်ပစ်ငြင်းပယ်လိုက်သည်” ဆိုသည့်အတွက် အစ္စရေးနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် စွန့်ခွာခဲ့သူဖြစ်သည်။
“Eurovision က အရမ်းလူကြိုက်များပြီး ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတွေကလည်း အရမ်း အရမ်း လူကြိုက်များတယ်။ တကယ်လို့ မူဝါဒဆိုင်ရာ အစ္စရေးကို ဖိအားပေးသည့် အရာများနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ အားကစား စတဲ့အရာတွေကို ဆက်စပ် ပြောမိမိချင်း ပြောကြရင် ထိရောက်မှု ဖြစ်လာမယ်၊ တောင်အာဖရိကနဲ့ ထပ်တူအခြေအနေ ဖြစ်လာမယ်” ဟု ၎င်းက CNN ကို ပြောသည်။
လတ်တလောမှာ ဘာရုခ်သည် Policy Working Group ၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် လုပ်ကိုင်နေပြီး အဲဒီအဖွဲ့က အစ္စရေးပညာရှင်များ၊ လှုပ်ရှားသူများ၊ ယခင်သံအမတ်များကို စုစည်းထားပြီး ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံကို အသိအမှတ်ပြုရန်နှင့် နှစ်နိုင်ငံယှဥ်တွဲ ရှင်သန်ရေးဖြင့် ဖြေရှင်းရန် လှုံ့ဆော်နေခဲ့သည်။
၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်များနှင့် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်များကြားမှာ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံသည် အားကောင်းသည့် သပိတ်မှောက် လှုပ်ရှားမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး တဖြည်းဖြည်းချင်း အပယ်ခံနိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အနောက်နိုင်ငံ၏ ကုန်စုံဆိုင်များမှ တောင်အာဖရိက ထုတ်ကုန်များကို ဖယ်ရှားခဲ့ကြပြီး၊ လှုပ်ရှားတက်ကြွသူများက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ရုပ်သိမ်းရန်နှင့် ဘဏ်များ ထွက်ခွာရန် တိုက်တွန်းခဲ့ကြသည်။ ဂီတပညာရှင်များစွာကလည်း အသားအရောင်ခွဲခြားသည့် တောင်အာဖရိကနိုင်ငံတွင် သွားရောက် ဖျော်ဖြေရန် ငြင်းဆန်ခဲ့ကြသည်။ အားကစားဆိုင်ရာ သပိတ်မှောက်မှုကြောင့် တောင်အာဖရိကသည် ခရစ်ကတ်၊ နောက်ပိုင်းတွင် ရပ်ဘီလို နိုင်ငံတကာ အားကစားပြိုင်ပွဲများမှ ဖယ်ထုတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။
“အမှတ်သင်္ကေတများဟာ လက်တွေ့ကျတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေနဲ့ ကိန်းဂဏန်းတွေထက် ပိုပြီး သြဇာညောင်းပါတယ်” ဟု အစ္စရေးနိုင်ငံရဲ့ တောင်အာဖရိကဆိုင်ရာ သံအမတ်ကြီးဟောင်း အီလန်ဘာရွတ်ခ် (Ilan Baruch) က ပြောကြားခဲ့သည်။ သူက နိုင်ငံနှစ်ခုဖြေရှင်းနည်းဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိရေး ကတိကဝတ်ကို အစိုးရက ပယ်ချနေခြင်းကို ကန့်ကွက်သည့်အနေနှင့် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှ နုတ်ထွက်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။
“Eurovision သီချင်းဆိုပြိုင်ပွဲက အရမ်းလူကြိုက်များတယ်၊ ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတွေကလည်း အလွန်အလွန် ရေပန်းစားပါတယ်။ မူဝါဒဆိုင်ရာကိစ္စတွေမှာ အစ္စရေးအပေါ် ဖိအားပေးမှုနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ အားကစား စတာတွေကြားက ဆက်စပ်မှုကို ထည့်ပြောလိုက်ရုံနဲ့ ဒါက သက်ရောက်မှုရှိလာမှာပါ” လို့ တောင်အာဖရိကရဲ့ ဖြစ်ရပ်မှာလိုပဲ ဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း သူက CNN ကို ပြောခဲ့သည်။
ဘာရွတ်ခ်ဟာ ယခုအခါ ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံကို အသိအမှတ်ပြုရေးနှင့် နိုင်ငံနှစ်ခု ဖြေရှင်းနည်းကို ထောက်ခံအားပေးနေသည့် အစ္စရေး ပညာရှင်များ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ သံတမန်ဟောင်းများ စုဖွဲ့ထားသည့် မူဝါဒဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းအဖွဲ့ (Policy Working Group) ၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူထားပါသည်။
အစ္စရေးအပေါ် အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ပြတ်သားသည့် ဖိအားပေးမှုတွေ လိုအပ်သည်ဟု သူက ဆိုပြီး၊ အစ္စရေးနိုင်ငံ အနေနဲ့ “အီးယူနဲ့ ကုန်သွယ်ရေးဆက်ဆံမှုမှာ ဒီလို အထူးအခွင့် အရေးမျိုး” ဆက်လက်ရရှိနေမှုကို ထိန်းသိမ်းပြီး “တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူတွေရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ အနာဂတ်ကို ထိခိုက်အောင်လုပ်နေတာမျိုး”ကို အခွင့်ပေးဖို့ မဖြစ်သင့်ဘူး” ဟု သူက ထောက်ပြခဲ့ပါသည်။
“ဒါဟာ သာမန်ကုန်သွယ်ရေးဆက်ဆံမှု သက်သက်မဟုတ်ဘဲ၊ အစ္စရေးရဲ့ အထူးအခွင့်အရေး ရနေတဲ့ အဆင့်အတန်းက အခုအခါ ချိန်ခွင်လျှာပေါ် ရောက်နေတာပါ” ဟု သူက ဆိုသည်။
အစ္စရေးအစိုးရသည် နိုင်ငံတွင်းမှာလည်း ဆန့်ကျင်မှုများစွာနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပြီး စစ်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်သည့် ဆန္ဒပြပွဲများကလည်း ပုံမှန်ဖြစ်ပွားနေပါသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့က ဟားမတ်စ်စစ်သွေးကြွများ၏ အစ္စရေးကို တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ဖမ်းဆီးသွားသည့် ဓားစာခံများကို အိမ်ပြန်ခေါ်လာနိုင်ရေးအတွက် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တောင်းဆိုမှုတွေလည်း ရှိနေပါသည်။
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ လွန်ခဲ့သည့်ဆယ်စုနှစ်နှစ်ခုအတွင်း ပါလက်စတိုင်းဦးဆောင်သည့် အရပ်ဘက် လူ့အဖွဲ့အစည်း လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်သည့် သပိတ်မှောက်ရေး၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုရုပ်သိမ်းရေးနှင့် ပိတ်ဆို့အရေးယူရေး (Boycott, Divestment, Sanctions – BDS) လှုပ်ရှားမှုက တောင်အာဖရိကရဲ့ အသားအရောင်ခွဲခြားမှုဆန့်ကျင်ရေး သပိတ်မှောက်မှုလိုမျိုး သက်ရောက်မှု မျိုးရအောင် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ နှစ်ပေါင်းများစွာ အနည်းငယ်သာ အောင်မြင်ခဲ့ပြီးနောက်၊ ဂါဇာစစ်ပွဲစတင်ကတည်းက ဒီလှုပ်ရှားမှုဟာ ပိုမိုအာရုံစိုက်ခံလာရပြီး အားကောင်းလာခဲ့ပါသည်။
ကုလသမဂ္ဂတွင် ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများ
ဤအပတ် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ (UNGA) သည် အစ္စရေးကို ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်မှာ ပိုပြီး အထီးကျန် ဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။
ကနေဒါ၊ ပြင်သစ်နှင့် ဗြိတိန်တို့ကဲ့သို့ သံတမန်ရေးရာတွင် သြဇာကြီးမားသည့် နိုင်ငံတွေအပါအဝင် နောက်ထပ် အနောက်နိုင်ငံအများအပြားသည် UNGA မတိုင်ခင်တွင် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံကို တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြပါသည်။
ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် Near East Policy Institute ၏အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ရောဘတ် ဆက်တ်လော့ဖ် (Robert Satloff) က ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၅ ခုနှစ်အတွင်း အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်းရေးရာနဲ့ ပတ်သက်သည့် UNGA ဆုံးဖြတ်ချက်များအပေါ် အဓိကမဲခွဲမှုများကို လေ့လာဆန်းစစ်ချက်အသစ်တစ်ခု ပြုလုပ်ခဲ့ရာမှာ အစ္စရေးကို ကာလရှည်ကြာ ကာကွယ်ပေးခဲ့သည့် နိုင်ငံအချို့သည် “ ဘက်တော်သားအုပ်စုကနေ ထွက်ခွာနေကြပြီ” ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။
အစ္စရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် UNGA မဲခွဲမှုများတွင် တရားဝင် ကြားနေခဲ့တဲ့ (ယေဘုယျအားဖြင့် အစ္စရေးကို သွယ်ဝိုက်သော ထောက်ခံမှုအဖြစ် ရှုမြင်ခံရသည့်) နိုင်ငံအရေအတွက်သည် ကျဆင်းနေသည်။
“ဒီနေရာမှာ ဟန်ပြမဲပေးမှုတွေ ရှိနေတယ်ဆိုတာ သံသယဖြစ်စရာမရှိပါဘူး။ အစ္စရေးကို ဆန့်ကျင်မဲပေးခဲ့တဲ့ ဒီနိုင်ငံတချို့ဟာ အစ္စရေးနဲ့ အလွန်အရေးကြီးပြီး တိတ်ဆိတ်တဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေရှိသလို ခိုင်မာတဲ့ မိတ်ဖက်တွေအဖြစ်လည်း ရှုမြင်ခံရပါတယ်” ဟု ဆက်တ်လော့ဖ်က CNN ကို ပြောခဲ့သည်။
သို့ရာတွင် အစ္စရေး၏ ရှုထောင့်မှ ကြည့်လျှင် “တစ်ချိန်က ခိုင်မာတဲ့ ထောက်ခံသူတွေဟာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရွေ့လျားသွားတဲ့ ပုံစံမျိုးဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒီလမ်းကြောင်းက စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်သင့်ပါတယ်” ဟု သူက ဆိုခဲ့သည်။
“အစ္စရေးရဲ့ ပိုမိုနက်ရှိုင်းလာသည့် သံတမန်ရေးရာ အထီးကျန်ဆန်မှုကို ပြန်လည်ပြုပြင် နိုင်မလားဆိုတာက အဓိကမေးခွန်းဖြစ်တယ်” ဟု ဆက်တ်လော့ဖ်က ပြောသည်။
ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအချို့သည် လက်ရှိပဋိပက္ခမတိုင်ခင်ကတည်းက “အစ္စရေးအပေါ် အလွန်အမင်း မုန်းတီးမှု” ကို ပြသခဲ့ကြပြီး၊ အခြားနိုင်ငံတွေကတော့ “ဂါဇာမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကြောင့် အလွန်စိတ်ထိခိုက်နေကြပြီး စစ်ပွဲပြီးဆုံးသွားချိန် ဒါမှမဟုတ် အစ္စရေးမှာ အစိုးရအသစ်တက်လာချိန်မှာ အစ္စရေးအစိုးရရဲ့ အပြုအမူအပေါ် သူတို့ရဲ့အမြင်ကို ပျော့ပြောင်းလာနိုင်ဖွယ်ရှိတယ်” ဟု ဆက်တ်လော့ဖ်က ဆိုပါသည်။
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ဂါဇာရှိ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကော်မရှင်၏ အစီရင်ခံစာသည် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ၏ အခြေအနေနှင့်ပတ်သက်သည့်နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) ၏စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို အာရုံစိုက်မှုအသစ် ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး၊ ထိုအမှု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို စစ်ဆေးရန် တရားလိုများကို စုံစမ်းရေးအဖွဲ့က အကြံပြုခဲ့ ပါသည်။
ပြီးခဲ့သည့်နှစ်က ICC မှ နေတန်ယာဟုအား ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံပြင်ပကို သွားလာနိုင်သည့်နေရာများကို အလွန်အမင်း ကန့်သတ်ခံခဲ့ရပါသည်။ ဤအပတ် နယူးယောက်မြို့မှာ ကျင်းပသည့် ကုလသမဂ္ဂအစည်းအဝေးကို နေတန်ယာဟု၏ လေယာဉ်ခရီးစဉ်သည် စစ်ရာဇဝတ်မှု စွပ်စွဲချက်များနှင့် သူ့အပေါ် ထုတ်ပြန်ထားသည့် ဖမ်းဝရမ်းကို အတည်ပြုအကောင်အထည်ဖော်နိုင်သည့် နိုင်ငံများကို ရှောင်ရှားရန် ပြင်သစ်နှင့် စပိန်လေပိုင်နက်များကို ပတ်ရှောင်၍ ရှည်လျားသောလမ်းကြောင်းဖြင့် ပျံသန်းခဲ့ရသည်။
အခြားနိုင်ငံများထံမှ ထောက်ခံမှု သိသိသာသာ ကျဆင်းနေသော်လည်း အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကတော့ အစ္စရေးနှင့်အတူ ခိုင်ခိုင်မာမာ မဲပေးနေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။
ကာတာပိုင်နက်အပေါ် အစ္စရေးရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒီလအစောပိုင်းက အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မာကို ရူဘီယို (Marco Rubio) က “ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်လို့ သမ္မတရဲ့ မှတ်ချက်တွေက သူ့အဓိပ္ပာယ်နဲ့သူ ရှိပြီးသားလို့ ကျွန်တော် ထင်ပါတယ်။ ဖြစ်ပျက်သွားတဲ့ ပုံစံကို သူ မကြိုက်ခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အစ္စရေးနဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးကတော့ ခိုင်မြဲနေဦးမှာပါ” ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။
