အီရန်မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ်များနှင့် ဒုံးကျည်များကို ပစ်ချပြီးနောက် ဂျော်ဒန်သည် သတိထားစွာ ကြိုးတန်းပေါ်လမ်းလျှောက်နေရသည်။

CNN- ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဧပြီ လ ၁၇ ရက်

အာမန် နှင့် အခြားသော ဂျော်ဒန်မြို့များပေါ်တွင် ကောင်းကင်ယံ၌ ပြီးခဲ့သော သီတင်းပတ်က အစ္စရေးနိုင်ငံသို့ ဦးတည်လာသော အီရန်ဒရုန်းများနှင့် ဒုံးကျည်များကို ဂျော်ဒန်၏ ကြားဖြတ်ဟန့်တားမှုနှင့်အတူ တာဝန်ရှိသူများက နိုင်ငံအတွင်း နာရီပေါင်းများစွာ နှုတ်ဆိတ်နေခဲ့သည်။ ဒမတ်စကတ်ရှိ အီရန်၏သံတမန်အဆောက်အအုံအား ဧပြီ ၁ ရက်က တိုက်ခိုက်ခြင်းအတွက် အစ္စရေးအား သံသယရှိ ခဲ့ပြီးလက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် တီဟီရန်၏ တိုက်ခိုက်မှုသည် ဂျော်ဒန်နိုင်ငံအတွင်း မငြိမ်သက်ဖြစ်လာမှု နှင့် အန္တရာယ်ရှိသော အနေအထားတွင် ရှိနေသည်။

ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင်အနေအထားသည် ၎င်းအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်မှုကို သက်သေပြနေသည်။ သေးငယ်သောနိုင်ငံသည် တစ်ဖက်တွင် အစ္စရေးနှင့် အနောက်ဘက် ဂါဇာကမ်းအကြားတွင်ရှိပြီး အခြားတစ်ဖက်တွင် အီရန်၏ အိမ်နီးချင်းအီရတ်နှင့် အီရန်ပြည်သူ့စစ်များက စိုးမိုးထားမှုရှိနေသည့် နိုင်ငံငယ်တခု ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ မြောက်ဘက်တွင် အီရန်၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု အတွင်းရှိနေသော ဆီးရီးယားရှိသည်။ ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က အစ္စရေးကို ဦးတည်သော ဒုံးကျည်များသည် ဂျော်ဒန်လေပိုင်နက်ထဲသို့ ဒုံးကျည်များ ဝင်ရောက်လာခဲ့ခြင်းသည် လွန်ခဲ့သော ဆယ်စုနှစ် သုံးခုကျော်အတွင်းက အီရတ်အာဏာရှင် ဆက်ဒမ်ဟူစိန်က ၁၉၉၁ ခုနှစ် ပင်လယ်ကွေ့စစ်ပွဲအတွင်း အစ္စရေးပြည်ကို စကပ် (Scud) ဒုံးကျည်များ ပစ်လွှတ်ခဲ့သည့်နောက်ပိုင်း ပထမဆုံးဖြစ်သည်။

ထိုအချိန်မှစပြီး အများကြီး ပြောင်းလဲသွားခဲ့သည်။ ဂျော်ဒန်သည် ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် အစ္စရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သော ဒုတိယအာရပ်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။ အစ္စရေး၏ အနောက်မဟာမိတ်များအမြင်တွင် ဂျော်ဒန်သည် ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးအတွက် အရေးကြီးသည်။ ၎င်းတွင် အစ္စရေးနှင့် အနီးကပ် ထောက်လှမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရှိပြီး အမေရိကန်တပ်များကို လက်ခံထားကာ အမေရိကန်၏ စစ်ရေးအကူအညီကို မှီခိုနေရပါသည်။ ဂျော်ဒန်-အစ္စရေး ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် နိုင်ငံတွင်း၌ ရေပန်းစားမှုမရှိခဲ့ဘဲ နှောင်းပိုင်းတွင် ဖိအားပေးမှုပိုများလာခဲ့သည်။

ဂါဇာတွင် ပါလက်စတိုင်း ၃၄,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရသည့် အစ္စရေးက နယ်မြေကို ဖြိုခွင်းမှုကြောင့် ဂျော်ဒန်တွင် စိတ်ခံစားမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ ဂျော်ဒန်လူဦးရေ၏ ထက်ဝက်ကျော်သည် ပါလက်စတိုင်း သို့မဟုတ် ပါလက်စတိုင်း နွယ်ဖွားများဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ခေါင်းဆောင်များသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် နီးကပ်သော မဟာမိတ်နှင့် အစ္စရေးနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းညှိရန်နှင့် လူထုအမျက်ဒေါသများ တိုးမြင့်မလာစေရေးအတွက် လပေါင်းများစွာ ခက်ခဲ သောကြိုးတန်းပေါ်လမ်းလျှောက်နေသကဲ့သို့ရှိနေခဲ့သည်။

တနင်္ဂနွေနေ့အစောပိုင်းတွင် ဂျော်ဒန်နိုင်ငံသားများသည် နိုင်ငံ၏နေရာအချို့တွင် ကြားဖြတ်ဟန့်တားမှုများကြောင့် ကျရောက်ခဲ့သည့် ဒုံးကျည်အပိုင်းအစများကို ဗီဒီယိုအဖြစ် ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင်တင်ခဲ့ကြသည်။

“ကြောက်စရာကောင်းတယ်… ပေါက်ကွဲသံတွေ (ဧရိယာအနှံ့) ပဲ့တင်ထပ်သံကြားရတယ်” ဟု အာမန် မြို့ခံတစ်ဦးက CNN သို့ပြောသည်။ ထိုညက အဖြစ်အပျက်များနှင့် ပတ်သက်သည့် တစ်ခုတည်းသော တရားဝင် ကြေညာချက်သည် နိုင်ငံ၏ အရပ်ဘက်လေကြောင်း အေဂျင်စီမှ တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုမီ နာရီပိုင်းများစွာအလိုတွင် ပြောကြားခဲ့ပြီး နိုင်ငံတော်၏ လေကြောင်းပိုင်နက်အတွင်း ဝင်ရောက်ဖြတ်သန်းမှု အားလုံးကို ပိတ်ပစ်မည်ဟု ကြေငြာခဲ့သည်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာတွင် ဂျော်ဒန်နှင့် ၎င်း၏ခေါင်းဆောင်များအား အစ္စရေးကို ရည်ရွယ်ပစ်လွှတ်သည့်ဒုံးများကို ကြားဖြတ်ဟန့်တားမှုများအတွက် ဝေဖန်သည့် ပို့စ်များ ပြည့်လျှံနေသည်ကို ထိုညတွင် ကြာမြင့်စွာတွေ့ရသည်။ ဂါဇာကမ်းမြောင်တွင် ပါလက်စတိုင်းများကို အစ္စရေးက ဗုံးကြဲနေချိန်၌ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံအား အစ္စရေးကို အကာအကွယ်ပေးနေသူအဖြစ် ပုံဖော်ထားသည်။ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ ပြင်ပတွင် အသုံးပြုသူများ မျှဝေထားသည့် meme တစ်ခုတွင် အစ္စရေး စစ်ဝတ်စုံဖြင့် ဂျော်ဒန်ဘုရင် အဗ္ပဒူလာ (Abdullah) ၏ ရုပ်ပုံကို သရုပ်ဖော် ပြသခဲ့သည်။ တာဝန်ရှိသူများက အဖြစ်အပျက်များကို ၎င်းတို့၏ပြည်သူများအား ရှင်းပြရန် နောက်ကွယ်မှ ရုန်းကန်ဖြေရှင်းနေရသည်။

တနင်္ဂနွေနေ့တွင် အစိုးရသည် “နိုင်ငံသားများနှင့် လူနေရပ်ကွက်များကို ကာကွယ်ရန်” ကြားဖြတ်ဟန့်တားမှုများကိုလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း အတည်ပြုခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ဘီရှာ အယ် ခါဆော်နက် (Bisher al-Khasawneh) သည် အစိုးရ အစည်းအဝေး တစ်ခုအတွင်း ပြောကြားခဲ့သည်မှာ“ ကောလဟာလများ သို့မဟုတ် လှည့်ဖြားသော သတင်းများဖြန့်ခြင်းကြောင့် စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်”ဟု သတိပေး ခဲ့သည်။

သို့သော် နိုင်ငံတွင်းရှိ လူအများကြားတွင် ပြဿနာများရှိနေနိုင်သည်ဟူသော စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို လျော့ပါးသက်သာစေရန် အနည်းငယ်မျှသာ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ တီဟီရန်သည် အစ္စရေးကို တိုက်ခိုက်ပြီးနောက် ဂျော်ဒန်ကို အာရုံစိုက်လာခဲ့သည်။ “ ကျွန်ုပ်တို့နိုင်ငံ၏ စစ်ဘက်တပ်ဖွဲ့များသည် ဇီယွန်ဝါဒီအစိုးရ (အစ္စရေး)ကို ပြစ်ဒဏ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ဂျော်ဒန်၏ လှုပ်ရှားမှုများကို ဂရုတစိုက် စောင့်ကြည့်နေပြီး ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော အစ္စရေးနှင့်ပူးပေါင်းသည့် လုပ်ဆောင်ချက်တွင် ပါဝင်ပါက ၎င်းတို့သည် နောက်ပစ်မှတ် တခု ဖြစ်လာလိမ့်မည်” ဟု အစ္စလမ်းမစ်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၏ တရားဝင်တစ်ပိုင်းဖြစ်သော Fars သတင်းဌာနသို့ ပြောကြားခဲ့သည်။

နာရီပိုင်းအတွင်း ဂျော်ဒန်သည် “အန္တရာယ်ရှိသော မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံခြင်း” ဟုဆိုကာ ကန့်ကွက်ရန်အတွက် အမ်မန်ရှိ အီရန်သံအမတ်အား ဆင့်ခေါ်ခဲ့သည်။ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အေမန်ဆဖာဒီ (Ayman Safadi) က CNN ၏ ဘက်ကီအန်ဒါဆင်(Becky Anderson) အား တနင်္လာနေ့တွင် ပြောကြားရာတွင် အာမန် သည် အဆိုပါ “သတင်းမှားများ” ဆက်လက်ရှိနေပါက အီရန်အား လက်တုံ့ပြန်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ၎င်း၏နိုင်ငံသည် မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် လက်နက်မှောင်ခိုသယ်ယူနေသော အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြုအဖွဲ့များ၏ ကာလကြာရှည် ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ခက်ခဲသောဟန်ချက်ညီလုပ်ရပ်။

အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေး တာဝန်ရှိသူများသည် အီရန်၏ တိုက်ခိုက်မှုကို ဟန့်တားရာတွင် အာရပ်နိုင်ငံများ၏ အခန်းကဏ္ဍတခုမှ ပါဝင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ဂျော်ဒန်သည် မတူညီသော လမ်းကြောင်းကို တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ “ ငါတို့လုပ်ခဲ့တာက ငါတို့ရဲ့ ကာလရှည်ကြာ ပေါ်လစီနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့အလုပ်ကိုလုပ်ခဲ့တာဖြစ်တယ်၊ ဒုံးကျည်တွေ၊ ဒရုန်းတွေ၊ ငါတို့ရဲ့ လေကြောင်းပိုင်နက်ထဲကို ဝင်မလာဖို့ပါပဲ” ဟု ဆဖာဒီ (Safadi) က ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျွန်တော်တို့ဟာ ပစ်ခတ်နိုင်တဲ့ အကွာအဝေးမှာ ရှိနေပြီး ဂျော်ဒန်နိုင်ငံအပေါ်မှာ ကျရောက်နိုင်တဲ့ ဒုံးကျည် ဒါမှမဟုတ် ဒရုန်းတွေက ဂျော်ဒန်ကို အန္တရာယ် ဖြစ်စေပါတယ်။ အဲဒီတော့ လုပ်စရာရှိတာ လုပ်တယ်။ ရှင်းရှင်းလေးပြောပါရစေ- ဒီဒရုန်းတွေ ဘယ်ကလာနေပါစေ၊ အစ္စရေးမှလာလာ အီရန်မှလာလာ၊ အခြားမည်သူဆီကမှ လာလာပစ်ချမှာဖြစ်တယ်။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးစားပေးက ဂျော်ဒန်ကို ကာကွယ်ဖို့နဲ့ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံသားတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ပါ။”

ထိုအချက်သည် ဂျော်ဒန်၏ ခေါင်းဆောင်များက ယင်းသတင်းစကားကို ၎င်း၏ပြည်သူများထံ ပေးပို့ရန် ရည်ရွယ်ပုံရသည်။ ဂျက်တိုက်လေယာဉ်များသည် တနင်္လာနေ့ကတည်းက ၎င်း၏ကောင်းကင်ယံ၌ ကင်းလှည့်လျက်ရှိသည်။ ၎င်း၏လေပိုင်နက်ကို ချိုးဖောက်မှု မှန်သမျှကို တားဆီးရန်နှင့် နိုင်ငံကို ကာကွယ်ရန်အတွက် လေကြောင်းပစ်စင်များကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း စစ်တပ်က ပြောကြားခဲ့သည်။

“ဂျော်ဒန်ဟာ ဘယ်ပါတီအုပ်စုအတွက်မဆို စစ်မြေပြင်ဖြစ်မှာ မဟုတ်ဘူး၊ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံသားတွေရဲ့ အကာအကွယ်က တခြားအရာတွေထက် ပိုအရေးကြီးပါတယ်” ဟု ဘုရင် အပ္ဗဒူလာ က အင်္ဂါနေ့တွင် မြောက်ပိုင်း အုပ်ချုပ်ရေးဒေသ မာဖရပ် (Mafraq) သို့ ခရီးစဉ်အတွင်း ဒေသဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်များအား ပြောကြားခဲ့သည်။ ဂါဇာကမ်းမြောင်နှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့ ဒုက္ခရောက်နေမှုများကို အာရုံစိုက်သင့်ကြောင်း ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းနှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များသို့ ပေးပို့သည့် အစီရင်ခံစာတွင် ပါရှိသည်။

ဂါဇာတွင် စစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်ခြင်းသည် ဒေသတွင်း တင်းမာမှုများကို အရှိန်လျော့စေသည့် တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းဖြစ်ကြောင်း ဘုရင် အပ္ဗဒူလာ က အမေရိကန် သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်အား တနင်္ဂနွေနေ့က တောင်းဆိုခဲ့သည့် သတင်းစကား ဖြစ်သည်ဟု ဂျော်ဒန် တော်ဝင်တရားရုံးမှ ပြောကြားခဲ့သည်။

CNN အင်တာဗျူးတွင် ဆာဖာဒီက အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင်နေတန်ယာဟုသည် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရှိ အစ္စရေးအပေါ် နိုင်ငံတကာဖိအားများကို ပျော့ပျောင်းစေရန် “အီရန်နှင့် တိုက်ခိုက်ရန် ဂျော်ဒန်ကို လှုံ့ဆော်နေသည်ဟု” စွပ်စွဲခဲ့သည်။ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် လူပေါင်းထောင်နှင့်ချီ၍ လမ်းများပေါ် မောင်းနှင်ထုတ် ခံရသည့်အတွက် လူအများက ဒေါသထွက်နေသောကြောင့် အောက်တိုဘာလကတည်းက ဂျော်ဒန်ဘုရင်သည် ခက်ခဲသော ဟန်ချက်ညီသည့် လုပ်ရပ်ကို လုပ်ဆောင်ရန် ရင်ဆိုင်နေခဲ့ရသည်။

အဗ္ဗဒူလာနှင့်သူ၏ ပါလက်စတိုင်းမျိုးနွယ်မှ ဆင်းသက်လာသူ ဇနီးဖြစ်သူ မိဖုရား ရာနီယာ (Rania)တို့သည် အစ္စရေး၏ ဂါဇာတွင် အပျက်အစီးများဆုံး စစ်ပွဲဆင်နွဲနေမှုကို အကျယ်လောင်ဆုံးနှင့် အဝေဖန်ဆုံး လုပ်နေသူများဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတော်သည် လူသားချင်းစာနာ ထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများကို နယ်မြေအတွင်းသို့ ပို့ဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုတွင် ရှေ့တန်းမှ ရပ်တည်နေပြီး ၎င်း၏ စစ်ဘက်လေဆိပ်အား နိုင်ငံတကာ လေယာဉ်ပျံများအတွက် အချက်အချာကျသည့် နေရာတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲကာ ယင်းကဲ့သို့ မစ်ရှင်များစွာကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

သို့ရာတွင် ဂျော်ဒန်နိုင်ငံသား အများအပြားအတွက် ထိုလုပ်ဆောင်ချက်သည် လုံလောက်မှုမရှိချေ။ လွန်ခဲ့သော ခြောက်လအတွင်း ဆန္ဒပြမှုများ အများအပြား ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အစ္စရေးနှင့် ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ရန် အမ်မန်ရှိ ၎င်း၏ သံရုံးကို ပိတ်ရန် ဖိအားများ တိုးလာခဲ့ သည် အောက်တိုဘာလမှစတင်၍ ဆန္ဒပြသူများက နိုင်ငံတော်အား ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့ကြသည်။

နေတန်ယာဟု၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ တင်းမာနေခဲ့သော အစ္စရေးနှင့် ဂျော်ဒန်၏ ဆက်ဆံရေးသည် လျှို့ဝှက်ထားခြင်းမရှိသော်လည်း ယခုအခါ ဆယ်စုနှစ်များစွာအတွင်း အနိမ့်ဆုံးသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ထိုစိတ်ပျက်စရာများကို ဂျော်ဒန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဆာဖာဒီက ဖုံးကွယ်ထားသော်လည်း ဂျော်ဒန်-အစ္စရေးငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် ယခုအခါ “ဖုန်မှုန့်များကို စုဆောင်းထားသည့် စာရွက်စာတမ်း” တခုသာ ဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

အစ္စရေးသည် အီရန်၏တိုက်ခိုက်မှုကို မည်သို့တုံ့ပြန်ရမည်ကို ချိန်ဆနေချိန်တွင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် စစ်ပွဲတစ်ခုလုံးဖြစ်လာနိုင်သည့် အမှန်တကယ်ခြိမ်းခြောက်မှုနှင့်အတူ ဒေသသည် ဓားအစွန်းဖျားတစ်ခုပေါ်တွင်တင်ရှိနေသည်။ ထို့ပြင် ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်နေသည့် ဒေသတွင် တည်ငြိမ်မှု၏အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် ဂုဏ်ယူနေပြီး အဓိက အနောက်နဲ့ မဟာမိတ်ဖြစ်နေသည့် ဂျော်ဒန်အတွက် လောင်းကြေးသည် ပိုများနိုင်မှာ ဖြစ်ပါသည်။

CNN-၏ ၂၀၂၄ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၇ရက် “Jordan walks a tightrope after downing Iranian drones and missiles” သတင်းကို ခေတ်မျက်လုံးမှဘာသာပြန်သည်။

(လွတ်လပ်သည့် မီဒီယာအဖြစ် ရေရှည်ရပ်တည်နိုင်ရေး သင်တို့အကူအညီလိုအပ်နေပါသည်။ ဤနေရာတွင် www.eraseye.com/donation နှိပ်၍ လှူဒါန်းနိုင်ပါသည်)