သမ္မတဂျိုးဘိုင်ဒန်က တနင်္လာနေ့တွင် ပြုလုပ်သည့် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးဥပဒေအစည်းအဝေး၌ နိုင်ငံ၏အမြင့်ဆုံးတရားရုံးချုပ်ကို သက်တမ်းသတ်မှတ်မှု အပါအဝင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ရန် နှိုးဆော်လိုက်သည်။
တနင်္လာနေ့တွင် သမ္မတဘိုင်ဒင်က နိုင်ငံ၏အမြင့်ဆုံးတရားရုံးချုပ်၏ စီမံခန့်ခွဲမှုနေမှုကို အဓိက ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ပြုလုပ်ရန်နှိုးဆော်လိုက်ခြင်းသည် လက်ရှိသမတတယောက်က တုန်လှုပ်သွားစေသည့် ပြောင်းလဲမှုကို ကြိုးစားသည့် ပထမဦးဆုံး သမတအဖြစ် သမိုင်းဝင်သွားခဲ့သည်။ “ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမှာပါရှိတဲ့ အာဏာခွဲဝေမှုကို ကျွန်တော်တို့ အလွန်လေးစားပါတယ်” ဟု ဘိုင်ဒင်က တနင်္လာနေ့တွင် တက္ကဆက်ပြည်နယ်၊ အော်စတင်မြို့တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ “ဒါပေမယ့် အခုဖြစ်ပျက်နေတာက အာဏာခွဲဝေမှုဆိုင်ရာ အယူဝါဒနဲ့ မကိုက်ညီဘူး ဖြစ်နေတယ်” ဟု သူက ဆိုသည်။
ဘိုင်ဒင်၏ အဆိုပြုချက်များ –
သမ္မတအဖြစ်တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် ရာဇဝတ်မှုများအတွက် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခြင်းကို ဖယ်ရှားခြင်း တရားရုံးချုပ် တရားသူကြီးများအတွက် သက်တမ်းကန့်သတ်ချက်ထားရှိခြင်းနှင့် အထက်တရားရုံးများအတွက် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတခု သတ်မှတ်ပေးရန် တို့ဖြစ်သည်။ ဘိုင်ဒင်၏ အဆိုပြုချက်သည် ကွဲပြားသော ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်အမတ်များအကြား သဘောတူညီမှုရရန် အခွင့်အလမ်း နည်းပါးပါသည်။ သို့သော် ၎င်းနှိုးဆော်မှုသည် တိုးတက်သောအခြေခံ အမြင်ရှိသည့် ဒီမိုကရက်များကို နှိုးဆော်ရန် ဒီဇိုင်းထုတ်ထားသော လာမည့် ရွေးကောက်ပွဲနှစ် သတင်းစကားအဖြစ် ပြောကြားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခု ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၏ သမ္မတလောင်းအဖြစ် အမည်စာရင်း တင်သွင်းခံရသူ ဒုတိယသမ္မတ ကင်မလာဟဲရစ်သည် အထက်တရားရုံးချုပ်ကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း လူကြိုက်နည်းလာချိန်တွင် ပြောင်းလဲရန် အဆိုပြုချက်ကို လျင်မြန်စွာ ထောက်ခံခဲ့သည်။
နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးအက်ဥပဒေကို အထိမ်းအမှတ်ပွဲတစ်ခုတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ဘိုင်ဒင်၏ ကြေညာချက်သည် ယခုလအတွင်း တရားရုံးချုပ်မှ သမ္မတများအား တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် အချို့သောလုပ်ရပ်များအတွက် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် အပြည့်အဝပေးသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်နှင့် ရှေးရိုးစွဲချမ်းသာကြွယ်ဝသောသူများထံမှ တရားသူကြီးများသည် လက်ဆောင်ပဏ္ဏာများနှင့် အားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီးများကို လက်ဆောင်အဖြစ် လက်ခံခြင်းများ ဆင့်ကဲပေါ်ထွက်လာခြင်းကို ရည်ညွှန်းလုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
ဒီမိုကရက်များသည် ဗဟိုတရားရုံးချုပ်တွင်ရှိနေသော လူများစု ရှေးရိုးစွဲတရားသူကြီးများကို မကြာခဏ ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ ထိုတရားသူကြီးများကို ထရန့်က စုစည်းထားခဲ့ပြီး ၂၀၂၄ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ထရန့်အတွက် ကြီးကြီးမားမား အခက်အခဲ ရှိနိုင်သည့်အရာများကို ဖယ်ရှားပစ်ရန်ဖြစ်သည်။ ဘိုင်ဒင်သည်
တနင်္လာနေ့တွင် ယင်းငြင်းခုံမှုကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ဒုတိယသမ္မတအနေနှင့် ဆက်လက်တိုက်ပွဲဆင်နွဲ လုပ်ဆောင်နိုင်မှုကို ချီးကျူးခဲ့သည်။
မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း၊ တရားရုံးချုပ်မှ အစွန်းရောက်သော သဘောထားကို ချမှတ်လိုက်ခြင်းသည် ကာလကြာရှည် တည်မြဲခဲ့သော နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အခြေခံမူများနှင့် အကာအကွယ်များကို ထိခိုက်စေသည်” ဟု ဘိုင်ဒင်က ပြောကြားပြီး မကြာခင်က ဆက်တိုက် ဖြစ်ခဲ့သော Roe v. Wade အမှု (အမျိုးသမီးများ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မှုဆိုင်ရာ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့်ကို ပိတ်ပင်တားဆီးခဲ့) နှင့် သမတကို လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း အပါအဝင် အမှုများစာရင်းကို တင်ပြခဲ့သည်။
“မည်သူမျှ ဥပဒေအထက်မှာ မရှိရပါဘူး” ဟု ဘိုင်ဒန်က ပြောကြားပြီး မကြာသေးမီက လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးလိုက်သည့် စီရင်ချက်ချခြင်းသည် သမ္မတတစ်ဦးက ဥပဒေကို “မထီမဲ့မြင်ပြုခြင်း” ကို ခွင့်ပြုပေးခြင်းနှင့် “ထိုလုပ်ဆောင်မှုအတွက် အကျိုးဆက်များကိုရင်ဆိုင်စရာမလို” ဟု ဆုံးဖြတ် ပေးခဲ့ကြောင်းထည့်သွင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ဘိုင်ဒင်သည် “ဥပဒေအထက် မည်သူမျှ မရှိစေရဆိုသည့် ပြင်ဆင်ချက်” ဟု အမည်ပေးထားသည့် ပြင်ဆင်ချက်တစ်ရပ်ကို တောင်းဆိုထားပြီး ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် “ဖက်ဒရယ်ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ စွဲချက်၊ ရုံးတင်စစ်ဆေးခြင်း၊ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်း သို့မဟုတ် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းမှ ကင်းလွတ်ခွင့်များ ပေးဆောင်ခြင်း မပြုရ” ဟု ရေးသားဖော်ပြထားရလိမ့်မည်ဟုတောင်းဆိုထားသည်။
တိုင်းပြည်တည်ထောင်ခဲ့သူတွေရဲ့ ယုံကြည်ချက်ကို ကျွန်တော်က မျှဝေပါတယ် ဒါကတော့ သမတဖြစ်သူဟာ ဥပဒေအရ မေးမြန်းချက်တွေကို ဖြေဆိုပေးရမယ်ဆိုတာပါဘဲ” ဟု ဘိုင်ဒန်က ပြောကြားခဲ့သည်။ တနင်္လာနေ့တွင် Fox သတင်းတွင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ပြုလုပ်ရန် ဘိုင်ဒင်၏ တောင်းဆိုမှုကို ထရန့်က ဝေဖန်ခဲ့ပြီး “သူဟာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ကို အရမ်းပယ်ဖျက်ချင်နေတယ်။ သမ္မတတစ်ဦးအတွက် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခြင်းကို ပယ်ချရန် နည်းလမ်းမရှိပါ” ဟုဆိုခဲ့သည်။
နောက်ထပ် ကြီးကြီးမားမား အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာရန် ဘိုင်ဒင်က တောင်းဆိုသည်မှာ တစ်သက်တာ ခန့်အပ်ခြင်းခံရသော တရားရုံးချုပ် တရားသူကြီးများအတွက် သက်တမ်းကန့်သတ်ချက်များ သတ်မှတ်ပေးရန်ကိုလည်း တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ထိုလှုပ်ရှားမှုသည် တရားသူကြီးရွေးချယ်ရန် အမည်စာရင်း တင်သွင်းခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်အတွက် အချိန်ကိုက်ဖြစ်စေမည်ဟု ဘိုင်ဒင်ကဆိုပြီး ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့် “ပိုမိုခန့်မှန်းရ လွယ်ကူပြီး တဖက်သတ် ဆုံးဖြတ်ချက်များ နည်းသွားမည်” ဟုဆိုသည်။
ဘိုင်ဒင်၏ အဆိုပြုချက်သည် လွှတ်တော်မှ အတည်ပြုချက် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ယခုအခါ ရီပတ်ဘလစ်ကန်များက အောက်လွှတ်တော်ကို လူများစုအဖြစ် ထိန်းချုပ်ထားပြီး ဒီမိုကရက်များသည် အထက်လွှတ်တော်တွင် အနည်းငယ်သာ အများစုအဖြစ် ရှိနေသောကြောင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများဖြစ်နိုင်ရန်ခက်ခဲမည်ဖြစ်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်ရေးသည် ပြည်နယ်များပါဝင်သည့် ပိုမိုရှုပ်ထွေးသော လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခု လိုအပ်မည်ဖြစ်ပြီးအောင်မြင်နိုင်ခြေမဖြစ်နိုင်သလောက်ပင်ဖြစ်သည်။
ဘိုင်ဒင်၏ ကြေညာချက်မတိုင်မီ အိမ်ဖြူတော်တာဝန်ရှိသူများသည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး အစီအစဉ်သည် အထက်သို့ ဆန်တက်ရသကဲ့သို့သော တိုက်ပွဲတစ်ခုနှင့် ရင်ဆိုင်ရကြောင်း အသိအမှတ်ပြုခဲ့ပြီး အဆိုပြုချက်သည် ဘိုင်ဒင်အနေနှင့် လက်တွေ့ကျကြောင်း ယုံကြည်မှုရှိမရှိပြောကြားရန် တနင်္လာနေ့တွင် သတင်းထောက်များ ဆူညံစွာ ဝိုင်းဝန်းမေးမြန်းကြခြင်းကို ဖြေကြားရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။
အိမ်ဖြူတော်လူထုထိတွေ့ဆက်ဆံမှု ဒါရိုက်တာ စတိဗ်ဘင်ဂျမင်က အဆိုပြုထားသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများသည် ဥပဒေပြုရေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်အချို့ လိုအပ်လိမ့်မည်ဟု ဆိုသည်။ သူက မဲဆန္ဒရှင်များသည် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်တွင်ရှိ ၎င်းတို့၏ ကိုယ်စားလှယ် အမတ်များကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို ထောက်ခံကြရန် တိုက်တွန်းဆွဲဆောင်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ချက်ပေးသည့်စကားကို ပြောဆိုခဲ့သည်။
မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း လစ်ဘရယ်လွှတ်တော်အမတ်များနှင့် အုပ်စုများက တွန်းအားပေးလုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် အဓိက တရားရုံးချုပ် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ထောက်ခံရန် ဘိုင်ဒင်က အလေးအနက် စဉ်းစားနေကြောင်း CNN က ယခုလတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။
အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ မိုက်ဂျွန်ဆင်အပါအဝင် ရီပတ်ဘလစ်ကန်များမှ ဘိုင်ဒန်၏ အဆိုပြုချက်များကို ပြတ်ပြတ်သားသား လျင်မြန်စွာ တွန်းလှန်ခဲ့သည်။ လာမည့်နှစ်တွင် ရီပတ်ဘလစ်ကန်များက အောက်လွှတ်တော်ကို ဆက်လက်ထိန်းချုပ်ထားမည်ဟု ယူဆပါက အဆိုပါ အဆိုပြုချက်သည် အောက်လွှတ်တော်တွင် မည်သည့်အနေအထားနှင့်မျှ ထောက်ခံမှု မရရှိနိုင်ကြောင်း ဂျွန်ဆင်က ပြောကြားခဲ့သည်။
“ဒီမိုကရက်တွေဟာ တရားရုံးရဲ့ မကြာသေးမီက ဆုံးဖြတ်ချက်တချို့ကို သဘောမတူတာကြောင့် တည်ထောင်ချိန်ကစလို့ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံကို လမ်းညွှန်ပေးခဲ့တဲ့ စနစ်တစ်ခုကို ပြောင်းလဲချင်တယ်လို့ ပြောနေပါတယ်” ဟု ဂျွန်ဆင်က ပြောကြားခဲ့သည်။ “ ဘိုင်ဒင်-ဟဲရစ် အစိုးရ အုပ်ချုပ်မှုရဲ့ ဒီအန္တရာယ်ရှိတဲ့ ကစားကွက် (အဆိုပြုချက်) ဟာ အောက်လွှတ်တော်ကို ရောက်တာနဲ့ ထောက်ခံမဲ မရဘဲ သေဆုံးသွားမှာပါ”
ဘိုင်ဒင်သည် တနင်္လာနေ့တွင် ၎င်း၏ ရှင်းလင်းချက်အတွင်း ဂျွန်ဆင်၏ ပြောဆိုချက်ကို “ အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌရဲ့ အတွေးအခေါ်ဟာ ရောက်လာတဲ့ အချိန်မှာပဲ သေနေခဲ့ပြီ” ဟု သူက ယုံကြည်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
အထက်လွှတ်တော် လူနည်းစုခေါင်းဆောင် မစ်ချ်မက်ကောနဲလ် (Mitch McConnell) က တနင်္လာနေ့တွင် အထက်လွှတ်တော် ကြမ်းပြင်တွင် မိန့်ခွန်းတွင် “ တရားရုံးချုပ်ဟာ အတိုက်အခိုက်ခံနေရတယ်” ဟု ဆိုကာ ဘိုင်ဒင်နှင့် ဟဲရစ်တို့က ၎င်းတို့အပေါ် ဆန့်ကျင် စီရင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းကို အချိန်ဇယားအပြည့်ဖြင့် တရားသူကြီးများကို တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက်မည့်အစား တရားရုံးမှ ချမှတ်သည့်စီရင်ထုံးများကို လက်ခံရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုများ တရားရုံးတွင် ဖြစ်ပေါ်နေမှုအတွက် ဒီမိုကရက်များက ထိုကိစ္စများတွင် အဓိကကစားနေခဲ့သည့်သူအဖြစ် အပြစ်တင်စွပ်စွဲခံနေရသော ရှေးရိုးစွဲ ဥပဒေပညာရှင် လီယိုနတ် လီယိုကလည်း ဘိုင်ဒင်အစိုးရ တင်ပြသည့် ပြုပြင်ရေးအဆိုပြုချက်ကို ဝေဖန် ပြစ်တင်ခဲ့သည်။
မည်သည့် ရှေးရိုးစွဲ ဥပဒေပညာရှင်ကမှ ကြီးကျယ်တဲ့အမှုကို အများအံ့သြသွားအောင် ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာ မရှိခဲ့ပါဘူး၊ ဒါကြောင့် ဒီကိစ္စဟာ လွန်ကဲတဲ့ လွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်တယ်ဆိုပြီး ဟန်ဆောင်ပြောဆိုနေတာကို ရပ်လိုက်ပါ။ ဒါဟာဒီမိုကရက်တွေက တရားရုံးကို သူတို့ အလိုမတူတာကြောင့် ဖျက်စီးနေတာ ဖြစ်တယ်” ဟု လီယိုက ဆိုသည်။
သြဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိသည့် ဖက်ဒရယ်လစ်လူ့အဖွဲ့အစည်း (Federalist Society) ၏ ဘုတ်အဖွဲ့ ဒုဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူ လီယိုကို အထက်လွှတ်တော် ဒီမိုကရက်အမတ်များက ဧပြီလက ရုံးသို့ ဆင့်ခေါ်ခဲ့သည်။ အထက်လွှတ်တော်တရားရေးကော်မတီသည် တရားသူကြီးများကို ဆက်သွယ်နိုင်ရန်အတွက် သီးခြားပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် အဖွဲ့များက မဖော်ပြသော လက်ဆောင်များကို အသုံးပြုခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်ခွင့် ရှိမရှိကို ပိုမိုနားလည် သဘောပေါက်နိုင်ရန်အတွက် မေးမြန်းရန် လီယိုကို ခေါ်ယူခဲ့သည်။
လီယိုသည် ဆင့်ခေါ်စာအား “တရားမဝင်ကြောင်း” နှင့် “နိုင်ငံရေးအရ လှုံ့ဆော်မှု” ဟု ခေါ်ပြီး ထိုသို့ဆင့်ခေါ်မှုအား “မကျေမနပ်” ဖြစ်နေကြောင်း CNN သို့ ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အခြားသူများက ဘိုင်ဒင်အုပ်ချုပ်ရေး၏ အတွေးအခေါ်များကို ချီးကျူးကြသည်။
တရားရုံးတွင် ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများ တင်းကျပ်ရန် ဥပဒေပြုရေးကိုအဆိုပြုခဲ့သော ရုတ်အိုင်းလင်း (Rhode Island) ပြည်နယ်မှ ဒီမိုကရက်အမတ် ဆီနေတာ ရှယ်ဒန် ဝှိုက်ဟောက်စ် (Sen. Sheldon Whitehouse) က ဘိုင်ဒင်၏ ကြေညာချက်ကို “ခိုင်မာသော” အဆိုပြုချက်အဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။ “ဒီတရားရုံးက ကိုယ့်လုပ်ရပ်ကို ကိုယ်ကပြန်ပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးတဲ့ ပုလိပ်အလုပ်ကို မလုပ်နိုင်ဘူး ဆိုတာကို အချိန်နဲ့အမျှ သက်သေပြခဲ့တယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ အထက်လွှတ်တော် တရားစီရင်ရေး ဥက္ကဋ္ဌ ဒစ်ဒါဘင် (Dick Durbin) က တရားရုံးသည် တရားရုံးကျင့်ဝတ် ဥပဒေများကို အတည်ပြုနိုင်ရန် ဖြစ်နိုင်ခြေကို အဝေးမှသာ လုပ်ဆောင်နိုင်ပြီး ၎င်းတို့သည် ဒီမိုကရက်တစ် လူများစုခေါင်းဆောင် ချပ်ရှူးမား (Chuck Schumer) အား ယခုနှစ်မကုန်မီတွင် အိမ်ဖြူတော်၏ ဥပဒေကြမ်းကို တင်သွင်းရန်တိုက်တွန်းထားသည်။
ဘိုင်ဒင်သည် တရားလွှတ်တော်ချုပ်တွင် ဗဟိုတရားသူကြီးများ၏ ရာသက်ပန်သက်တမ်းကို ကန့်သတ်ချက်သတ်မှတ်ပေးရန်နှင့် တရားသူကြီးအရေအတွက်ကို တိုးမြှင့်ရန် အဆိုပြုချက်များ အပါအဝင် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲများကို လေ့လာရန် ကော်မရှင်တစ်ရပ်ကို ဘိုင်ဒင်က လွန်ခဲ့သော ၃ နှစ်ခန့် ဖွဲ့စည်းပြီးနောက် တနင်္လာနေ့တွင် ထိုကြေညာချက် ထွက်ပေါ်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ အဖွဲ့သည် ၎င်း၏အစီရင်ခံစာကို ၂၀၂၁ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် အိမ်ဖြူတော်သို့ တင်သွင်းခဲ့သော်လည်း အုပ်ချုပ်ရေးက အဆိုပါစာတမ်းတွင် ဆွေးနွေးထားသည့် အကြံဉာဏ်များကို လိုက်နာလုပ်ဆောင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။
တရားရုံးချုပ်၏ ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲများနှင့် ပတ်သက်၍ အဆိုပြုထားချက်သည် တဖက်ပါတီသက်သက်အနေနှင့်သာ ဖြစ်နေခဲ့ပြီး ရီပတ်ဘလစ်ကန်များက ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကန့်ကွက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ကွန်ဆာဗေးတစ် တရားသူကြီးချုပ် ဆင်မြူရယ် အယ်လစ်တို (Samuel Alito) ပိုင်ဆိုင်သည့်အိမ်ခြံအတွင်း အငြင်းပွားဖွယ်ရာအလံများကို ယခင်က လွှင့်ထူထားခဲ့သည်ဟု မေလတွင် သတင်းထွက်ပေါ်ပြီးနောက် ယင်းပြဿနာသည် အသစ်တဖန် အာရုံစူးစိုက်လာခဲ့ကြသည်။ အလံနှစ်ခုစလုံးကို ဇန်နဝါရီ ၆ ရက်၊ ၂၀၂၁ခုနှစ်က အမေရိကန်လွှတ်တော် (US Capitol) အဆောက်အအုံကြီးကို တိုက်ခိုက်စဉ် ဆူပူအကြမ်းဖက်သူများက လွှင့်တင်ထားခဲ့ကြသည်။ အယ်လစ်တိုသည် ထိုဖြစ်ရပ်နှင့် သူပတ်သက်မှု မရှိကြောင်း ငြင်းဆိုထားပြီး အိမ်နီးနားချင်းများနှင့် စကားများ ရန်ဖြစ်ခြင်း အပါအဝင် အကြောင်းပြချက်အမျိုးမျိုးဖြင့် ၎င်း၏ဇနီးက ထိုအလံများအား လွှင့်ထူခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။
တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ တရားရုံးသည် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များကို လွှမ်းမိုးရန် သူ၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုအပေါ် ထရန့်အား ရာဇဝတ်မှု ဆိုင်ရာ တရားစွဲဆိုမှုမှ ကျယ်ပြန့်သော လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ကို ပေးခဲ့သည့် အံ့သြသင့်စရာကောင်းသော တရားသူကြီး ၆ ဦးက ထရန့်အပေါ် လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ထောက်ခံခဲ့ပြီး ၃ ဦးက ကန့်ကွက်ခဲ့သည့် ၆-၃ စီရင်ချက်ကို လက်ဝဲယိမ်းသူများက ပြင်းထန်သော ဝေဖန်မှုများ ဖြစ်စေခဲ့သည်။
ပြီးခဲ့သည့်နှစ်က အထက်တရားရုံးသည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ကျင့်ဝတ်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူများက ၎င်းကျင့်ဝတ်၏ လိုအပ်ချက်များကို ပြဋ္ဌာန်းရန် နည်းလမ်းမပါဝင်သောကြောင့် အရေးယူဆောင်ရွက်၍ မရရှိနိုင်ဟု ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူများက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ အလယ်အလတ် တရားသူကြီး အယ်လီနာ ကာဂန်(Liberal Justice Elena Kagan) က ပြီးခဲ့သောအပတ်က မိန့်ခွန်းတွင် ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းကို ခုခံကာကွယ်ခဲ့သော်လည်း လိုက်နာကျင့်သုံးမှု နည်းဥပဒေတစ်ခုပါဝင်ပါက ပိုမိုထိရောက်မည်ဟု ဝန်ခံခဲ့သည်။
တရားရုံးအား ပြည်သူက ထောက်ခံမှုမှာ သမိုင်းဝင် အနိမ့်ဆုံးနေရာအနီးသို့ ရောက်ရှိနေပြီဟု ရွေးကောက်ပွဲတွင် ညွှန်ပြနေချိန်တွင် ဘိုင်ဒင် ၏ အဆိုပြုချက် ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ မေလတွင် မာကွက် ဥပဒေတက္ကသိုလ် (Marquette Law School) ၏ စစ်တမ်းတစ်ခုအရ အမေရိကန်လူမျိုး ၆၁% သည် တရားရုံး လုပ်ဆောင်နေသည့်အလုပ်ကို သဘောမတူကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သည့် လေးနှစ်ခန့်က တူညီသော စစ်တမ်းအရ တရားရုံးသည် ၆၆% ထောက်ခံမှုအဆင့်ကို ရရှိခဲ့သည်။
ဒီမိုကရက်များသည် မဲဆန္ဒရှင်များအား တွန်းအားပေးရန်၊ အထူးသဖြင့် ၎င်း၏ ၂၀၂၂ စီရင်ချက်ဖြစ်သည့် Roe v. Wade အမှုအား ပြန်လှန်ဆုံးဖြတ်သည့် တရားရုံးအား မထောက်ခံရန် အများပြည်သူ၏သဘောတူမှုကို အသုံးပြုရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ဘိုင်ဒင်နှင့် ဟဲရစ်တို့သည် ၎င်းတို့၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး ဆိုင်ရာကိစ္စရပ်တွင် ယင်းငြင်းခုံမှုကို အဓိက အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ကိုင်စွဲထားပြီး ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့်ကို ပိတ်ပင်သည့် ပြဿနာသည် နိုဝင်ဘာလတွင် မဲဆန္ဒရှင်များကို ဆွဲဆောင်နိုင်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားသည်။
ဟဲရစ်သည် တနင်္လာနေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော သူမ၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး ကြေညာချက်တွင် အဆိုပြုထားသော ပြောင်းလဲမှုများအား ထောက်ခံခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် “ တရားရုံး၌ ယုံကြည်မှု ပြန်လည်ရရှိရန်၊ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဒီမိုကရေစီကို အားကောင်းစေပြီး ဥပဒေအထက်မှာ မည်သူမျှ မရှိစေရ” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ “တရားရုံးချုပ်အပေါ် ယုံကြည်မှုဟာ ရှင်းလင်းစွာ ပြဿနာ ရှိနေခဲ့တယ်” လို့လည်း သူမက ပြောပါတယ်။
“ ကျွန်မတို့ရဲ့ နိုင်ငံသမိုင်းတစ်လျှောက်တွင်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ တရားလွှတ်တော်ချုပ်အပေါ် ယုံကြည်မှုသည် တရားမျှတမှုအောက်တွင် တန်းတူညီမျှမှု ရရှိရန် အရေးကြီးပါတယ်” ဟု ဟဲရစ် က ရေးသားခဲ့သည်။ “သမ္မတဘိုင်ဒင်နဲ့ အမေရိကန်ပြည်သူတွေဟာ တရားရုံးချုပ်အပေါ် ယုံကြည်မှုရှိနေရမယ်လို့ အခိုင်အမာ ယုံကြည်ပါတယ်။ တရားရုံးချုပ်၏ တရားမျှတမှုဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များတွင် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အရှုပ်တော်ပုံများနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်များ တခုပြီး တခု ချမှတ်ပြီး ကာလကြာရှည်ရှိခဲ့သော ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြောင်းပြန်လှန်၍ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ယနေ့တွင် တရားရုံးချုပ် ရင်ဆိုင်နေရသည်မှာ ယုံကြည်မှု ကျဆင်းလာခြင်း ဖြစ်သည့် ရှင်းလင်းပြတ်သားသော အကျပ်အတည်းတစ်ခု ဖြစ်နေပါသည်။” ဟဲရစ်သည် ထိုအဆိုပြုချက်တွင် နီးနီးကပ်ကပ် ပါဝင်လုပ်ဆောင်နေကြောင်း အိမ်ဖြူတော်သတင်းထောက် ကရင်းရှောင်းပီယာ (Karine Jean-Pierre) က တနင်္လာနေ့တွင် သတင်းထောက်များအား ပြောကြားခဲ့သည်။
“ သမ္မတက သူမကို အနီးကပ် တိုင်ပင်ခဲ့တယ်” ဟု ရှောင်းပီယာက ပြောကြားခဲ့သည်။ “သူမဟာ အထက်လွှတ်တော် တရားစီရင်ရေး ကော်မတီအဖွဲ့ဝင်ဟောင်းလည်း ဖြစ်သလို ရှေ့နေချုပ်ဟောင်းလည်း ဖြစ်တယ်ဆိုတာ မမေ့ပါနဲ့၊ ဒါကြောင့် ဒီနယ်ပယ်မှာ သူမရဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို သေချာနားထောင်ခဲ့ပါတယ်။” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
အထက်လွှတ်တော် တရားစီရင်ရေး ကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌဟောင်းဖြစ်ခဲ့သူ သမတဘိုင်ဒင်သည် တရားရုံးချုပ်တရားသူကြီးဦးရေကို တိုးချဲ့ရန် ၎င်း၏ ပါတီမှ တောင်းဆိုမှုများကို ငြင်းဆန်ခဲ့သော်လည်း ယခုအခါ ထိုအချက်ကို အလေးထား လုပ်လာခဲ့သည်။ သူသည် တရားရုံးချုပ်အား “သင့်လျော်သော နည်းလမ်းဖြင့် အလုပ်မလုပ်သော” အခြေအနေဟု ဖော်ပြထားပြီး ထရန့်မှ သမ္မတ ရာထူးကို ဒုတိယသက်တမ်းအဖြစ်ရရှိလာပါက သူသည် နိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတရားရုံးအပေါ်တွင် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ကြောင်း သတိပေးထားသည်။
၂၀၂၄ သမတပြိုင်ပွဲမှ နုတ်ထွက်ပြီးကတည်းက ၎င်း၏ပထမဆုံး ခရီးစဉ်တွင်သမတ ဘိုင်ဒင်သည် ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် သမတအဖြစ် ပြန်လည် အရွေးခံရေး အဆိုကို ရုတ်သိမ်းခဲ့သည့် သမ္မတ လန်ဒန်ဘီ ဂျွန်ဆင် (Lyndon B. Johnson) အား ဂုဏ်ပြုသော သမ္မတစာကြည့်တိုက်တွင် အပြောင်းအလဲများ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ဘိုင်ဒင်သည် သမ္မတ လန်ဒန်ဘီ ဂျွန်ဆင်၏ အမွေအနှစ်အဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့သည့် နိုင်ငံသား အခွင့်အရေး အက်ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည့် နှစ် ၆၀ ပြည့် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ကျင်းပသောပွဲတွင် ၎င်း၏မှတ်ချက်ကို အသုံးပြုပြောကြားခဲ့သည်။
အယ်ဒီတာမှတ်ချက်။
အမေရိကန်လို ဒီမိုကရေစီထွန်းကားတယ်ဆိုတဲ့နိုင်ငံမှာတောင် တရားရုံးတွေမှာ ဘက်လိုက်မှုတွေ ရှိလာတဲ့အခါ ဘယ်လိုပင် လူ့အခွင့်အရေး၊ နိုင်ငံသားများ ရပိုင်ခွင့်များကို အလေးအနက် စဉ်းစားကာကွယ်ပြီး ရေးဆွဲထားခဲ့ပေမဲ့ အမေရိကန် အခြေခံဥပဒေမှာ ဟာကွက်တွေ အားနည်းချက်တွေကို တွေ့ရှိရင် ပြင်ဆင်ချက်တွေကို လွှတ်တော်က ရေးဆွဲပြီး ပြောင်းလဲပြဋ္ဌာန်းပေးရလေ့ ရှိခဲ့တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၀၈ အခြေခံဥပဒေကို ပြောင်းလဲလို့ မရအောင် လုပ်ထားတာကြောင့် ဒီဥပဒေဟာ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို ကာကွယ်ပေးဖို့ သက်သက်သာဖြစ်နေခဲ့ပြီး ပြည်သူကို အကာအကွယ် မပေးနိုင်တဲ့ခြေဥ ဖြစ်နေခဲ့တယ်။ ဒီမိုကရေစီ ထွန်းကားတယ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်လိုနိုင်ငံမှာတောင် တရားရုံးချုပ်က ဘက်လိုက်မှုတွေ ရှိလာတဲ့အခါ တရားမျှတရေးအတွက် ကြိုးစားရတာ ခက်ခဲလှပါတယ်။ တရားရုံးတွေနဲ့တရားသူကြီးတွေကို ကိုယ်လိုသလို ခိုင်းစေနေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်အောက်မှာ တရားမျှတမှု ရဖို့ဆိုတာ ဝေလာဝေးပါပဲ။ ဒါကြောင့် အခြေခံဥပဒေဆို တာခေတ်နဲ့အညီ အခြေအနေအချိန်အခါနဲ့အညီလိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ပြောင်းလဲနိုင်ခွင့်တွေခွင့်ပြုပေးထားရပါတယ် ဒါမှသာ တိုင်းပြည်အတွက်ရော ပြည်သူတွေအတွက်ပါ အကျိုးရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမှန်တကယ် ပြည်သူတွေက လက်ခံတဲ့စစ်မှန်တဲ့ ပြည်သူ့ဆန္ဒခံယူပွဲက အတည်ပြုတဲ့ ခြေဥတခုကို ရေးဆွဲအတည်ပြုဖို့ လိုနေပါတယ်။ လက်ရှိ ၂၀၀၈ ခြေဥဟာ တိုင်းပြည်တိုးတက်ရေးကို အားပေးတဲ့ခြေဥမဟုတ်တဲ့အတွက် ဖျက်သိမ်းပြီး ခြေဥအသစ်ကို ရေးဆွဲဖို့ အချိန်ရောက်နေပါပြီ။
