ကိုဗစ်အစီရင်ခံမှုဖြင့် ထောင်ချခံခဲ့ရသည့် တရုတ်ဂျာနယ်လစ်တစ်ဦးသည် လေးနှစ်အကြာတွင် လွတ်နိုင်မည်လား။

မေလ (၂၉) ရက်။

ဝူဟန်တွင် ပထမဆုံး ကိုဗစ်-၁၉ ဖြစ်ပွားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ သူမက အစီရင်ခံ တင်ပြမှုကြောင့် လေးနှစ်ကြာ ထောင်ကျနေသည့် တရုတ်နိုင်ငံသား သတင်းထောက်တစ်ဦးသည် တနင်္လာနေ့တွင် နှစ်ပြည့်ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရခြင်းမှ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာတော့မည်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ အမျိုးသမီးရှေ့နေဟောင်း ဇန်ဇီဟန် (Zhang Zhan) သည် လူ ၁၁ သန်းနေထိုင်သော ဝူဟန် မြို့ကြီးအား လုံးလုံးလျားလျား ပိတ်ဆို့ထားပြီးနောက် ဝူဟန်တွင် သတင်းပို့သည့် အမှီအခိုကင်းသော တရုတ်ဂျာနယ်လစ် အနည်းငယ်ထဲမှတစ်ဦး ဖြစ်ပြီး၊ တရုတ်အာဏာပိုင်များက ဆင်ဆာ တင်းတင်းကြပ်ကြပ် တားမြစ်ပိတ်ပင်ထားသောကြောင့် လက်တွေ့တွင် ရှားပါးသည့် အဖြစ်မှန်ကို အရိပ်အမြွက် ပြသပေးခဲ့သည်။

သူမသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ် မေလတွင် ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရပြီး အတိုက်အခံများနှင့် လူ့အခွင့်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများကို ပစ်မှတ်ထားရန် တရုတ်အစိုးရမှ အသုံးများသည့် စွဲချက်ဖြစ်သည့် “ ပြဿနာရှာခြင်းနှင့် ရန်ဖြစ်ခြင်း” အတွက် ထောင်ဒဏ်လေးနှစ် ချမှတ်ခဲ့သည်။ ဇန်၏ အမှုထောင်ဒဏ်ကျခံနေမှုသည် တနင်္လာနေ့တွင် ပြီးပြည့်ပြီးဖြစ်ကြောင်း လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထောက်ခံသူများနှင့် လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက ဇန်အား လွှတ်ပေးရန် တရုတ်အစိုးရကို တောင်းဆိုထားသည်။ ” ဇန်ဇီဟန်က ထောင်ကထွက်ပြီး သူ့မိသားစုနဲ့ အိမ်မှာနေတယ်ဆိုတာ အခုအချိန်အထိ အတည်ပြုချက်မရရှိသေးပါဘူး။ ငါတို့အားလုံး စောင့်နေကြတုန်းပဲ” ဟု Free Zhang Zhan လှုပ်ရှားမှုအတွက် ဗြိတိန်အခြေစိုက် ထောက်ခံသူ ဂျိမ်းဝမ် (Jane Wang) က ပြောကြားခဲ့သည်။

“သူမရဲ့ မိဘတွေနဲ့ ညီအစ်ကိုတွေဟာ ကြီးမားတဲ့ ဖိအားတွေအောက်မှာ ရှိနေတာကို နားလည်ပြီး မီဒီယာတွေကို အင်တာဗျူးတွေ မလုပ်ဖို့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ သူငယ်ချင်းတွေရဲ့ ဖုန်းခေါ်ခဲ့ပေမယ့်လည်း အဖြေမရှိပဲ ရှိနေခဲ့ပါတယ်။ ဒါတွေဟာ အလွန်စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ လက္ခဏာတွေပါပဲ” ဟု သူမက ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။ ဇန်၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ၎င်း၏ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဆုကို ချီးမြှင့်ခဲ့သည့် နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ (RSF) က တနင်္လာနေ့တွင် ခြွင်းချက်မရှိ ပြန်လွှတ်ပေးရန် အာဏာပိုင်များအား ဖိအားပေးရန် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအား တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ၂၀၂၀ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအစောပိုင်းတွင် ဝူဟန်မြို့ အသွားအလာပိတ်သွားပြီးနောက် ရက်ပိုင်းအကြာတွင် ဇန်သည် ရှန်ဟိုင်းမှတရုတ်အလယ်ပိုင်းမြို့သို့ မိုင် ၄၀၀ ခန့်ခရီးနှင်ခဲ့ပြီး ဗိုင်းရပ်စ်ပျံ့နှံ့မှုနှင့် ပတ်သက်၍ အာဏာပိုင်များက ပုဂ္ဂလိကပိုင်တရုတ်မီဒီယာများကို အစိုးရပိုင်ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုများကို တင်းကြပ်ထားသကဲ့သို့ ၎င်းကိုထိန်းချုပ်ရန် နောက်ဆက်တွဲ ကြိုးပမ်းမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။

သုံးလကျော်ကြာအောင် သူမသည် ဝူဟန်တွင် လော့ဒေါင်း lockdown ချထားသည့် ဘဝအတိုအထွာများနှင့် ဆေးရုံများ ပြည့်လျှံနေသည့် ဈေးဆိုင်ခန်းများအထိ နေထိုင်သူများ ကြုံတွေ့နေရသည့် ကြမ်းတမ်းသော အဖြစ်မှန်များကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ WeChat, Twitter နှင့် YouTube တို့တွင် ၎င်း၏ လေ့လာတွေ့ရှိချက်များ၊ ဓာတ်ပုံနှင့် ဗီဒီယိုများကို တင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် Twitter နှင့် YouTube တို့မှာ တရုတ်နိုင်ငံတွင် ပိတ်ဆို့ထားခံရသည်။ “အရာရာက ဖုံးကွယ်ထားလို့ ပြောစရာ မတွေ့ရဘူး။ ဒါဟာ နိုင်ငံမှာလက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာဖြစ်တယ်။ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ထင်မြင် ယူဆချက်တွေကို ‘ကောလာဟလတွေ’ အဖြစ် (ပယ်ချခံရနိုင်တယ်)” ဟု ဝူဟန်သို့ရောက်ရှိပြီးနောက် နှစ်ပတ်အကြာတွင် သူမသည် မျက်နှာဖုံးတပ်ထားသည့် ဗီဒီယိုတစ်ခုတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျွန်မတို့ရဲ့ ပြောကြားနိုင်တဲ့အသံတွေကိုတောင် ထိန်းသိမ်းထားပိုင်ခွင့်မရတော့ဘူး။ သူတို့က ကျွန်မတို့ကို ကပ်ရောဂါ ကာကွယ်မှုအတွက် အကြောင်းပြပြီး ကျွန်မတို့ရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်ပြီး ထောင်ချခဲ့ကြတယ်။ တကယ်လို့ ကျွန်မတို့က အမှန်တရားကို မရယူနိုင်ရင် အမှန်တရားက သူတို့ရဲ့ လက်ဝါးကြီးအုပ်မှုကို မချိုးဖျက်နိုင်ရင် ကမ္ဘာကြီးက ကျွန်မတို့အတွက် အဓိပ္ပါယ်မဲ့သွားလိမ့်မယ်။” သူမ၏ တင်ပြမှုများသည် မေလလယ်တွင် ရုတ်ခြည်းရပ်တန့်သွားခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် သူမအား ရဲများက ဖမ်းဆီးကာ ရှန်ဟိုင်းသို့ ပြန်လည် ခေါ်ဆောင်သွားကြောင်း ထုတ်ဖော်ခဲ့သည်။

” အဆက်မပြတ် နှောင့်ယှက်ခြင်းနှင့် စောင့်ကြည့်ခံရခြင်း”

တနင်္လာနေ့မွန်းလွဲပိုင်းတွင် ပုံမှန်သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ဇန်သည် ထောင်မှလွတ်လာခြင်း ရှိ၊ မရှိကို တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဌာနက အတည်ပြုရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ “သက်ဆိုင်ရာအချက်အလက်တွေကို ကျွန်တော်မသိပေမယ့် ကျွန်တော်ပြောပြနိုင်တာက တရုတ်နိုင်ငံဟာ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုရှိတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုပါ။ ဥပဒေကို ချိုးဖောက်တဲ့သူတိုင်းကို ဥပဒေအရ အပြစ်ပေးသင့်တယ်” ဟု ဝန်ကြီးဌာန ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဝမ်ဝန်ဘင်(Wang Wenbin) က ပြောသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် တရုတ်နိုင်ငံသည် တရားခံများနှင့် အကျဉ်းသားများ၏ ဥပဒေအခွင့်အရေးများကို ဥပဒေနှင့်အညီ အပြည့်အဝကာကွယ်ပေးသည်” ဟုလည်း ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ ဇန်သည် ထောင်မှလွတ်သွားခဲ့ပါက အာဏာပိုင်များ၏ အနီးကပ် စောင့်ကြည့်မှုအောက်တွင် နေထိုင်ရဖွယ်ရှိကြောင်း တရုတ်နိုင်ငံတွင် နှစ်ရှည်လများ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူများက ပြောသည်။

“ ဇန်က ထောင်ကလွတ်လာချိန်မှာတော့ သူမဟာ တကယ်လွတ်မြောက်မယ်လို့ မဆိုလိုပါဘူး” ဟု Freedom House မှ တရုတ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ သုတေသနဒါရိုက်တာ ယာကွီယူ (Yaqiu Wang) က ပြောကြားခဲ့သည်။ “တရုတ်အစိုးရက လူတယောက်ရဲ့ အတိတ်က မှတ်တမ်း အရိပ်အယောင် တစ်ခုခုရှိနေရင် အာဏာပိုင်တွေရဲ့ နှောင့်ယှက်မှုနဲ့ စောင့်ကြည့်မှုတွေ ဆက်လက် ရင်ဆိုင်ရလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဇန်ရဲ့ အတိတ်က လုပ်ရပ်တွေက ဘာကို သက်သေပြနေသလဲဆိုရင် သူမကို နှုတ်ပိတ်ဖို့ အားထုတ်မှုတွေကို ဆက်ပြီး တိုက်နေလိမ့်မယ်။” နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့၏ တရုတ်နိုင်ငံမှ ဒါရိုက်တာ ဆာရာဘရွတ် (Sarah Brooks) က ဇန်၏ ခရီးသွားလာနိုင်မှု သို့မဟုတ် ဆွေမျိုးများနှင့် အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံပြင်ပရှိ အခြားသူများနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံနိုင်မှုအား ပြင်းထန်စွာ ကန့်သတ်ခံရမည်ကို စိုးရိမ်မိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ ဇန်ဟာ ဘယ်လိုမှ ပထမအနေနဲ့ ထောင်မကျသင့်ဘူး။ အခုအချိန်မှာ သူ့အပစ်ဒဏ်အချိန်တွေကို ထမ်းဆောင်ရင်းနဲ့ လုံခြုံစွာ ပြန်လည်ဆုံဆည်းခွင့်ရဖို့နဲ့ သူ့မိသားစုအတွက် မျှော်လင့်ချက်တွေရှိပြီး သူမကရွေးချယ်ရင် သူ့ရဲ့အရေးကြီးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအလုပ်တွေကို ဆက်လုပ်မှာပါ” ဟု သူမက ပြောကြားခဲ့သည်။ “ ဇန်ကို တရုတ်အစိုးရရဲ့ ထောင်သွင်းအကျဉ်းချမှုဟာ သူမရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ရှက်စရာကောင်းတဲ့ စော်ကားမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး သူမလွတ်မြောက်လာမှုဟာ အစပြုမှုအသစ်တစ်ခု ဖြစ်ရပါမယ်။”

ကျန်းမာရေး ချို့တဲ့ခြင်း။

ထောက်ခံသူများနှင့် အခွင့်အရေးအဖွဲ့များသည် ထောင်ကျနေချိန်၌ ကျန်းမာရေးအခြေအနေမကောင်းသဖြင့် ဇန်လွတ်မြောက်လာချိန်တွင် ဆေးကုသမှု ခံယူခွင့်ရရေးကိုလည်း စိုးရိမ်နေကြသည်။ အသက် ၄၀ အရွယ် အမျိုးသမီးသည် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရပြီး ဆေးရုံတက်ခဲ့ရချိန်မှစ၍ အစာငတ်ခံဆန္ဒပြမှု အများအပြား ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဇန်၏မိခင်က သူ့သမီးသည် ကြံ့ခိုင်မှုအားနည်းခြင်းကြောင့် ခေါင်းမထောင်နိုင်ဖြစ်ပြီး ဆေးဝါးကုသမှု အလွန်အမင်း လိုအပ်နေကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ယခင် အစာငတ်ခံဆန္ဒပြမှုအတွင်း Amnesty International က ဇန်ကို သံခြေကျဉ်းခတ်ပြီး ဇွတ်အတင်းအကြပ် ကျွေးမွေးခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲကာ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုဖြစ်သည်ဟု အဆိုပါအဖွဲ့မှ ပြောကြားခဲ့သည်။

ဇန်၏ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရမှု စွပ်စွဲချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက CNN ကို ယခင်က တုံ့ပြန်ခဲ့ခြင်း မရှိပေ။ ၂၀၂၀ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် ရှည်လျားသော ကြေညာချက်တွင် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနသည် ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း “အင်တာနက်ပေါ်ရှိ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်” ကို အသုံးပြုသည့် သတင်းထောက်များကို တရုတ်အစိုးရက နှိမ်နင်းခဲ့ခြင်း မရှိကြောင်း ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ “တရုတ်နိုင်ငံမှာ မှတ်ချက်ချရုံနဲ့ ဘယ်သူ့ကိုမှ အပြစ်ပေးတာ ဒါမှမဟုတ် ပြစ်ဒဏ်မခံရပါဘူး” ဟု ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ “ တရုတ်အစိုးရသည် ၎င်း၏ Covid-19 တုံ့ပြန်မှုကို ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိသည့် နည်းလမ်းဖြင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ကျယ်ပြန့်စွာ အသိအမှတ်ပြုထားသော အောင်မြင်မှုများကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။”

ဇန်သည် ကပ်ရောဂါအစပိုင်းအတွင်း ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရသော သို့မဟုတ် ပျောက်ကွယ်သွားသော အမှီအခိုကင်းသော သတင်းထောက်များစွာ ထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး တရုတ်အာဏာပိုင်များသည် ဗိုင်းရပ်စ်၏ သတင်းဖော်ပြမှုနှင့် ဝါဒဖြန့်ချိရေးဆိုင်များတွင် ပေကျင်း၏တုံ့ပြန်မှုကို ထိရောက်ပြီး အချိန်မီသည်ဟု ပုံဖော်ထားသည့်အတွက် အလွန်အမင်း လွှမ်းမိုးသွားခဲ့သည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ တွင် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၁၇၂ ဖြင့် အဆင့်သတ်မှတ်ပေးသည့် နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့၏ အဆိုအရ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သတင်းထောက်များကို အကြီးမားဆုံး ထောင်ချနေသူဖြစ်သည်။ အာဏာပိုင်များသည် ၎င်း၏ကြီးမားသော အွန်လိုင်းဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုနှင့်စောင့်ကြည့်ရေး ယန္တရားမှတဆင့် ပြည်ပမီဒီယာအများစုကို ပိတ်ဆို့ထားချိန်တွင် အာဏာပိုင်များသည် ပြည်တွင်းမီဒီယာများကို တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်ထားသည်။

See insights and ads

Boost post

All reactions:

3030

(လွတ်လပ်သည့် မီဒီယာအဖြစ် ရေရှည်ရပ်တည်နိုင်ရေး သင်တို့အကူအညီလိုအပ်နေပါသည်။ ဤနေရာတွင် www.eraseye.com/donation နှိပ်၍ လှူဒါန်းနိုင်ပါသည်)