တရုတ်နိုင်ငံတွင် တချို့က ထရန့်ကို မော်စီတုံး၏တစ္ဆေအဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်

+++++++++++++++

ဒင်းသည် ၎င်း၏ ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်တွင် ဥက္ကဌ မော်စီတုံး၏ တော်လှန်သော အတွေးအခေါ်များကို ထက်သန်စွာ ယုံကြည်သူအဖြစ် တရုတ်နိုင်ငံတွင် ကြီးပြင်းလာခဲ့သည်။ သို့သော်သူ့အနေနှင့် ထိုအမှတ်တရအဖြစ်အပျက်များကို လက်ရှိအမေရိကန်သမ္မတကြီးက ပြန်လည်အမှတ်ရ စေလိမ့်မည်ဟု မည်သည့်အခါကမျှ စိတ်ကူးမယဉ်ခဲ့ဖူးပေ။

၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် အသက် ၁၃ နှစ်သာရှိသေးသော ဆင်းရဲသားလယ်သမားတဦး၏သားသည် မော်၏အစောင့်တပ်နီတော်များထဲမှ တပ်သားတစ်ဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ကွန်မြူနစ်ဝါဒကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်လာသူ မော်၏ လှုံဆော်မှုကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကြာ ကသောင်းကနင်း ဖြစ်စေခဲ့သည့် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးတွင် ဒင်း (Ding) သည် တရုတ်နိုင်ငံအနှံရှိ လူငယ်သန်းပေါင်းများစွာနှင့်အတူ ပါဝင်ခဲ့သည်။

ဆယ်စုနှစ်ခြောက်ခုနီးပါးကြာပြီးနောက် ဒင်းသည် ဟားဗတ်တက္ကသိုလ်မှ ပါရဂူဘွဲ့နှင့် ဟောင်ကောင်တွင် အခြေစိုက်သည့် တရုတ်နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ထင်ရှားသော ပညာရှင်တစ်ဦး ဖြစ်လာပြီး တစ်ချိန်က သူကိုယ်တိုင် ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့သည့် ကပ်ဘေးလှုပ်ရှားမှုအကြောင်း သင်ကြားပေးခဲ့သည်။

သို့သော် မကြာသေးမီလများအတွင်း သူသည် မော်စီတုန်းယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး၏ ထူးထူးခြားခြား ပဲ့တင်ထပ်သံများကို မမျှော်လင့်ထားသောနေရာတွင် တွေ့မြင်ခဲ့ရသည်။ ယင်းနေရာကတော့ အမေရိကန်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ‌ဒေါ်နယ်ထရန်တွင် စတင်တွေ့မြင်လာခဲ့သည်။

ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောရလျှင် တစ်ပါတီအုပ်ချုပ်သည့်နိုင်ငံတခုမှ အာဏာရှင်တစ်ဦးက ကြိုးဖြေလွှတ် လိုက်သော ကြောက်မက်ဖွယ် အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် မငြိမ်မသက်မှုများ ဖြစ်ခဲ့မှုကို ဒီမိုကရေစီ ရင့်သန်နေသောနိုင်ငံမှ ပြည်သူများက ရွေးချယ်တင်‌မြှောက်ခဲ့သော သမတတဦး၏သဘောထား ကွဲပြားစေသော အုပ်ချုပ်မှုအာဏာကို တိုးချဲ့မှုနှစ်ခုကြားတွင် နက်နဲပြီး မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော ခြားနားချက်များ ရှိနေသည်ကို ရှင်းလင်းစွာ သိဖို့လိုပါသည်။

“ ဒီနှစ်ခုက ထပ်တူမကျပါဘူး” ဟု ဒင်းက ဆိုသည်။ “ ဒါပေမယ့် သေချာတာကတော့ မျဥ်းပြိုင်သဘောမျိုး ဆင်တူတာတွေ ရှိတယ်။” ဟု သူက ဆက်ပြောခဲ့သည်။

ထရန့်သည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးနောက်ပိုင်းမှစတင်၍ အမေရိကန်၏ ကမ္ဘာအပေါ် သြဇာလွှမ်းမိုး ထားနိုင်မှုကို အထောက်အကူ ပြုခဲ့သည့် အင်စတီကျူးရှင်း၊ မဟာမိတ်များနှင့် လွတ်လပ်သောကုန်သွယ်ရေးအစဥ်အလာကို‌ ပြောင်းပြန်လှန်ပစ်ခဲ့သည်

ထိုအချက်က တရုတ်တွင် အချို့သောသူများက ၎င်းတို့၏ခေါင်းဆောင်ဟောင်း၏ လုပ်ဆောင်ခဲ့မှုများကို ပြန်ပြောင်းသတိရစေခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သည့် ရာစုနှစ်ဝက်ကျော်က ကမ္ဘာဟောင်းကို ဖြိုချရန် တော်လှန်ရေးကို စိတ်အားထက်သန်စွာ ကိုင်စွဲလုပ်ဆောင်ခဲ့သော တရုတ်နိုင်ငံမှ ခေါင်းဆောင်ကို အမှတ်ရစေပါသည်။

ဆောင်းပါးများနှင့် ဆိုရှယ်မီဒီယာပို့စ်များတွင် တရုတ်ပညာရှင်နှင့် မှတ်ချက်ပေးသူများသည် ထရန့်နှင့် မော်တို့အကြား နှိုင်းယှဉ်ချက်များကို ရေးသားခဲ့သည်။ အချို့က ဆင်ဆာဖြတ်ခြင်းကို ရှောင်ရှားရန် တစ်ခါတစ်ရံတွင်မှ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကို ကိုးကားကြသည်။ အခြားသူများက ထရန့်၏မငြိမ်မသက်မှုများကို မြင်သာထင်ရှားစွာ အလေးပေး ဖော်ပြကြပြီး ၎င်း၏အုပ်ချုပ်မှုအတွင်း အာဏာရှင်စနစ်တည်ဆောက်နေခြင်းနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကိုးကွယ်မှု မြင့်တက်လာသောလက္ခဏာများကို မီးမောင်းထိုးပြကြသည်။

အိမ်ဖြူတော်သို့ ပြန်ရောက်လာကတည်းက ထရန့်သည် ဖက်ဒရယ်ဗျူရိုကရေစီကို ဖြတ်တောက်ခဲ့ပြီး အေဂျင်စီများကို ဖျက်သိမ်းခြင်း၊ အရာရှိများကို ဖယ်ရှားခြင်းနှင့် အရပ်ဘက်၀န်ဆောင်မှု ဆိုင်ရာအလုပ်များကို လျှော့ချခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ရှေးရိုးစွဲဝါဒီများက “နိုးထ” သည်ဟု ယူဆသည့် ဝါဒရေးရာစစ်ပွဲကို ဆင်နွှဲခဲ့ပြီး ဒင်း၏မိခင်တက္ကသိုလ် ဟားဗတ်အပါအဝင် ထိပ်တန်းတက္ကသိုလ်များကို “လစ်ဘရယ်အယူဝါဒ” သွတ်သွင်းမှု ကြောင့်ဟုဆိုကာ ၎င်းတို့၏ဖက်ဒရယ်ရန်ပုံငွေကို ဖြတ်တောက်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။ သူသည် အမေရိကန်သို့ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများ ပြန်လည်ယူဆောင်လာပြီး “အမေရိကန် အလုပ်သမားများကို ပထမဦးစားပေး” ရန်လည်း ကတိပြုခဲ့သည်။

အမေရိကန်သမ္မတတွင် ဒင်းက သတိပြုမိသည်မှာ သူတခါကတ ရုတ်တပ်နီလူငယ်ဘဝက သူကိုးကွယ်ခဲ့ဖူးသော တရုတ်ပါတီဥက္ကဌနှင့် ဆင်တူသော လုပ်ဆောင်မှုများ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့တွင် ကြီးမားသောကွဲပြားမှုများ ရှိနေသော်လည်း ၎င်းတို့နှစ်ဦးစလုံးသည် ပညာတတ်လူတန်းစားများကို မထီမဲ့မြင်ပြုခြင်း၊ ဗျူရိုကရေစီယန္တရားအပေါ် အယုံအကြည် မရှိခြင်းနှင့် သူ့အားလူများစု ထောက်ခံစေရန်အတွက် ရည်ရွယ်သည့် လယ်သမားများနှင့် ကော်လာပြာ အလုပ်သမားများကို အားပေးတောင်းဆိုမှုတို့ ဖြစ်သည်။

ဥက္ကဋ္ဌမော်ကို ပုံတူကူးယူခြင်း

+++++++++++++++

ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးအတွင်း မော်၏အစောင့်တပ်နီများက ဓလေ့ဟောင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုဟောင်း၊ အလေ့အထဟောင်းများနှင့် အတွေးအခေါ်ဟောင်းများဖြစ်သည့် “ရှေးဟောင်းလေးပါး” ကို စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ (၎င်းသည် နိုင်ငံ၏တန်ဖိုးအရှိဆုံး သမိုင်းဝင်နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ရှေးဟောင်းပစ္စည်းအချို့ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့သည်။)

ထိုလှုပ်ရှားမှုသည် မော်စီတုန်း၏ နှစ်ရှည်လများ စွဲကိုင်ထားသည့် ယုံကြည်ချက်မှ အရင်းခံပြီး “ပထမဖျက်စီးပစ် နောက်မှ ပြန်တည်ဆောက်” ဆိုသည့် စနစ်ဟောင်းများ၊ အယူဝါဒများ သို့မဟုတ် အင်စတီကျူးရှင်းများကို ၎င်းတို့နေရာ၌ အသစ်တခု မတည်ဆောက်မီ အရင်ဖျက်စီးပစ်ရန် ဖြစ်သည်။

ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော မိသားစုမှ ဆင်းသက်လာသူ ဒင်းသည် မော်၏အမြင်တွင် ရန်သူများဟု တံဆိပ်ကပ်ထားသောဆရာများ၊ ပညာတတ်များ၊ အစိုးရအရာရှိများကို အရှက်ရစေသည့် လူထုဆန္ဒပြပွဲများတွင် စိတ်အားထက်သန်စွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။

“ကျွန်တော်ဟာ ‘အနီရောင် အမျိုးအစားငါးမျိုးထဲက’ တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဆင်းရဲတဲ့ လယ်သမား မျိုးဆက်သုံးဆက်ရှိတဲ့ မိသားစုကနေ မွေးဖွားလာတဲ့အတွက် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကို အထူးစိတ်အားထက်သန်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်တုန်းကတော့ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးဟာ ကျွန်တော်တို့အတွက် အလွန်အရေးကြီးတယ်လို့ ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က ပျော်စရာပါပဲ”ဟုဆိုသည်။

သို့သော် ဆိုးရွားလှသောဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း တရုတ်နိုင်ငံမှ သင်ယူခဲ့သည့်အတိုင်း၊ ၎င်းတို့ကို ဖြိုခွဲဖျက်စီးခြင်းမှာ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်ထက် အရာများစွာ ပိုမိုလွယ်ကူ ခဲ့သည်။ မော်၏ပြင်းထန်သော လူထုလှုပ်ရှားမှုကြောင့် စာသင်ကျောင်းများကို ပိတ်ပစ်ခြင်း၊ အစိုးရကို တုန်လှုပ်စေခြင်း၊ စီးပွားရေးကို ဖြိုခွဲဖျက်ဆီးခြင်း၊ ဘာသာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ ဖျက်ဆီးခြင်းတို့ ဖြစ်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၆ ခုနှစ် ခေါင်းဆောင်မော် ကွယ်လွန်ပြီးမှသာ ပြန်လည်ပျိုးထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များက ခန့်မှန်းခြေ လူပေါင်း ၅၀၀,၀၀၀ မှ နှစ်သန်းအကြား အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု ဆိုကြသည်။

ယခုအခါတွင်၊ အချို့သော တရုတ်များသည် အမေရိကတွင် ထရန့်၏အပြောင်းအလဲ လုပ်နေမှုကို နားလည်သဘောပေါက်ရန် ၎င်းတို့သမိုင်း၏ ရှုပ်ယှက်ခတ်နေခဲ့သော အခန်းကြီးကို ပြန်လည်နှိုင်းယှဥ်ကြည့်ရှုနေကြသည်။

မော်ကိုအလေးစားဆုံးပုဂ္ဂိုလ်များထဲတွင် ၎င်းတို့၏ လေးစားထိုက်သော ထိပ်တန်း ခေါင်းဆောင်၏ တော်လှန်ရေးဖြစ်စဥ် သမိုင်းအတွင်း ဆောင်ရွက်ချက်များကို အမေရိကန်သမ္မတသည် ငှားယူနေပုံပေါ်သည့် ဂုဏ်ယူသော ခံစားချက်မျိုး ရှိသည်။ ဘလော့ဂါတစ်ဦးသည် ထရန့်၏ ဖေဖော်ဝါရီလတွစ်တာတွင် “မိမိနိုင်ငံကို ကယ်တင်သူသည် မည်သည့်ဥပဒေကိုမျှ မချိုးဖောက်ပါ” ဆိုသည့် အသုံးအနှုန်းနှင့် မော်၏ အထင်ကရ ဆောင်ပုဒ် ဖြစ်သည့် “ပုန်ကန်ခြင်းသည် တရားမျှတသည်” ဟု ပြောဆိုချက်ကို နှိုင်းယှဉ် ဖော်ပြခဲ့သည်။

“ ထရန့်က ဥက္ကဋ္ဌမော်စီတုန်းကို အတုယူတတ်သူပါ။ ထရန့်က တရုတ်ရဲ့ ပြိုင်ဘက်အစစ်ပါ” ဟု ဘလော့ဂါက ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။

အခြားမော်စီတုံး၏ထောက်ခံသူများက ထရန့်ကို ဗလာဒီမာပူတင်နှင့် ရင်းရင်းနှီးနှီး ဆက်ဆံပြီး တဖက်တွင် ယူကရိန်းနှင့် ဥရောပတို့ကို ရှုတ်ချနေခြင်းအတွက် အားပေး ထောက်ခံခဲ့ကြသည် ဟု ထရန့် နှင့် တရုတ်၏ သဘောထား အမြင်များကို လေ့လာနေသော ပေကျင်းမှ လွတ်လပ် သော သုံးသပ်သူ ဝူကျင်း (Wu Qiang) က ပြောကြားခဲ့သည်။

ထရန့်၏ ပထမသက်တမ်းတွင်ကတည်းက တရုတ်အမျိုးသားရေးဝါဒီများကြားတွင် ထရန့် ကို “ Chuan Jianguo” သို့မဟုတ် “ နိုင်ငံကိုတည်ဆောက်နေသူထရန့်” ဟူသောအမည်ကို ပေးခဲ့သည်။ အမေရိကန်ကို ဖြိုခွဲခြင်းဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေရန် လှောင်ပြောင်သော အကြံပြုချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။

သို့သော် တရုတ်လစ်ဘရယ်အချို့အတွက် ထရန့်၏ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ကျယ်ကျယ် ပြန့်ပြန့်ချဲ့ထွင်ခြင်းနှင့် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်၊ ပညာရေးလွတ်လပ်မှုနှင့် တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးတို့ကို တိုက်ခိုက်မှုများသည် ၎င်း၏ဒုတိယသက်တမ်း ပထမရက် ၁၀၀ အတွင်း မယုံကြည်မှု၊ စိတ်ပျက်မှုနှင့် စိတ်အလိုမကျမှုတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။

တရုတ်ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်တွင် အသုံးပြုသူများသည် အမေရိကန်သံရုံးအကောင့်များ၏ မှတ်ချက်ပေးရာအပိုင်းများတွင် မကျေမနပ် ဝေဖန်ရေးသားနေကြပြီး အမေရိကန်သည် ယခင်က ၎င်းတို့ယုံကြည်ခဲ့သော စံနမူနာနှင့် ဆင်ခြင်တုံတရား မရှိတော့သည့်အတွက် ယူကြုံးမရဖြစ်ခဲ့ကြသည်။

“ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ အမေရိကန်ဟာ တရားမျှတမှုနဲ့ မျှတမှုအတွက် ရပ်တည်နေတဲ့ ကမ္ဘာအတွက် မီးရှူးတန်ဆောင်လို့ အမြဲထင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့ရဲ့ မကြာသေးခင်က လုပ်ရပ်တွေက လုံးဝကို စိတ်ပျက်စရာ ဖြစ်နေပါတယ်။ အမေရိကန်အပေါ် တရုတ်ပြည်သူ အများအပြားရဲ့ ယုံကြည်မှု ကွဲကြေသွားတယ်” အမေရိကန်သံရုံးရဲ့ WeChat အကောင့်၏ မှတ်ချက်တစ်ခုတွင် ရေးသားထားခဲ့သည်။

အခြားသူများကလည်း မော်ကို အမှီပြု၍ ကိုးကားရေးကြသည်။

ထရန့်၏ပထမဆုံးရက်ပေါင်း ၁၀၀ ရာထူးကို ဂုဏ်ပြုသည့် သံရုံး၏ပို့စ်အောက်တွင် တရုတ်အသုံးပြုသူတစ်ဦးက “ ပင်လယ်ကို ရွက်လွှင့်ခြင်းမှာ ပဲ့ကိုင်သူအပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်” ဟု ရေးခဲ့သည်။ ယင်းစာသားသည် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးအတွင်း၌ ပေါ်ပြူလာဖြစ်သည့်မော်ကို ချီးမြှောက်သော တော်လှန်သီချင်း ခေါင်းစဉ် ဖြစ်သည်။

အခြားတစ်ယောက်က “ အမေရိကန်တွေမှာလည်း သူတို့ကိုယ်ပိုင် “နေမင်း” ရှိတယ်” ဟု ပြုံးနေသည့်ခွေးပုံအီမိုဂျီဖြင့် ရေးထားသည်။ လူစုလူဝေး လှုပ်ရှားမှုအတွင်း မော်ကို သူ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကိုးကွယ်မှု အမြင့်ဆုံးတွင် တရုတ်၏ “ အနီရောင်နေမင်း” အဖြစ် တင်စားချီးမြှောက်ခဲ့သည်။

‘အမေရိကန်စတိုင် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး’

မော်အလွန်ကာလတွင် အာဏာအရှိဆုံး ခေါင်းဆောင် ရှီကျင်ဖျင်လက်ထက်တွင် တရုတ်လစ်ဘရယ် များက ယဉ်ကျေးမှု တော်လှန်ရေးဆီသို့ တိတ်တဆိတ် ပြန်လည် ရောက်ရှိသွားမည်ကို သတိပေးခဲ့ကြသည်။ “ကြီးမြတ်သောပဲ့ကိုင်သူ” အား ဆည်းကပ်သော နောက်လိုက်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် ရှီသည် တရုတ်နိုင်ငံအား အားကောင်းသောအုပ်ချုပ်မှုဆီသို့ ဦးတည်ခဲ့ပြီး တစ်ဦးချင်းလွတ်လပ်ခွင့်များကို ကန့်သတ်ထားခြင်းအတွက် ဝေဖန်ရေး သမားများက ထိုခေတ်အချိန်အခါကို ပြန်လည်အမှတ်ရစေခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် သမ္မတဟောင်း ဂျိုးဘိုင်ဒင်လက်ထက်တွင် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်ပြိုင်ဆိုင်မှုကို “ဒီမိုကရေစီနှင့် အာဏာရှင်စနစ်” ဟု ဘောင်ခတ်ထားသည့် ဝါရှင်တန်တွင် အာဏာရှင် အလှည့်အပြောင်းဖြစ်လာသည်ကို မျက်ဝါးထင်ထင် မြင်တွေ့ရခြင်းသည် တရုတ်လစ်ဘရယ် အချို့အတွက် အံ့အားသင့်စေခဲ့ပါသည်။

ထရန့်၏ဒုတိယသက်တမ်းတစ်လမပြည့်မီ ပေကျင်းရှိ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေပါမောက္ခ ဇန်ကွင်ဖန် (Zhang Qianfan) က “အမေရိကန်စတိုင် ယဉ်ကျေးမှု တော်လှန်ရေး” ပေါ်ပေါက် လာခြင်း ဟု သူက အထိတ်တလန့် ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်းခဲ့သည်။

“ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးသည် အခြေခံအားဖြင့် အာဏာလွန်ဆွဲပွဲဖြစ်သည်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။

မော်သည် ၎င်း၏ဆိုးရွားလှသော “မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှု” စက်မှုထွန်းကားရေး လှုပ်ရှားမှု ကြောင့် သုံးနှစ်ကြာ အငတ်ဘေး ကျရောက်ခဲ့ပြီးနောက် ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်မှုအာဏာအတွက် လုံခြုံမှုမရှိသည့် ခံစားမှုကို ရရှိလာခဲ့ပြီး၊ “ဓနရှင်လူတန်းစားကိုယ်စားလှယ်များ” သည် ပါတီတွင်း၊ အစိုးရ၊ စစ်တပ်နှင့် ယဉ်ကျေးမှုနယ်ပယ်များအတွင်းသို့ စိမ့်၍ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်ဟု သူကိုယ်တိုင် တည်ဆောက်ထားသည့် အဆောက်အအုံကိုလည်း သံသယ ဖြစ်ခဲ့သည်။

အလားတူပင်၊ ထရန့်သည် “ နောက်ကွယ်နိုင်ငံတော်” သည် သူ့ကို ဖြုတ်ချရန်ရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။ မော်ကဲ့သို့ပင်၊ သူသည် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ် တည်ထောင်ထားမှု ပြင်ပတွင်ရှိ သူ၏ သစ္စာစောင့်သိသူများ အကူအညီဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို ပြန်လည်ပုံဖော်ကာ ၎င်း၏ ဆန္ဒအတိုင်း လုပ်ချင်သမျှလုပ်နိုင်မည့် အခြေအနေ ဖန်တီးနေသည်ဟု ဇန်က ဆိုသည်။

“မော်သည် ရဲများ၊ အစိုးရရှေ့နေများနှင့် တရားရုံးများကို ဖြိုခွင်းရန် အစောင့်တပ်နီတော်များ ကို စေလွှတ်လိုက်သည်။ သို့မှသာ “ သူ၏သစ္စာခံတော်လှန်ရေးသမားများသည် နိုင်ငံတော်၏ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများကို သိမ်းပိုက်နိုင်စေရန်” ဖြစ်သည် ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။ “ ထရန့်က အီလွန်မာ့ခ် နဲ့ Silicon Valley အမှုဆောင်ခြောက်ယောက်ကို အကျင့်ပျက်ခြစားမှု၊ ဖြုန်းတီးမှုနဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကင်းမဲ့မှု ပပျောက်ရေး ဆိုင်းဘုတ်အောက်တွင် အိမ်ဖြူတော်ထဲသို့ ခေါ်သွင်း ခဲ့ပြီး ဒီလို လုပ်ဆောင်ချက်က ပါတီရဲ့ဗဟိုခေါင်းဆောင်မှုထဲကို ဝင်ရောက်လာတဲ့ ‘ယဉ်ကျေးမှု တော်လှန်ရေး ခေါင်းဆောင်အဖွဲ့’ နဲ့ ဆင်တူပါတယ်” ဟု ဆိုသည်။

ဇန်သည် ဝါရှင်တန်တွင် လူပုဂ္ဂိုလ်ကိုးကွယ်မှု၏ ကြီးထွားလာမှု လက္ခဏာများကြောင့် ညီတူညီမျှ စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်နေသည်။

ပြီးခဲ့သည့်လက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဖက်ဒရယ်ဆက်သွယ်ရေးကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ ဘရန်ဒန်ကာ (Brendan Carr) ၏ ရင်ဘတ်ပေါ်တွင် ထရန့်၏ ပရိုဖိုင်ပုံသဏ္ဍာန်ရှိသည့် ရွှေရင်ထိုးပုံသဏ္ဍာန်ကို လူမှုမီဒီယာဓာတ်ပုံကို မြင်သောအခါတွင် ၎င်းသည် သတင်းအတု သို့မဟုတ် အတုအယောင်ဟု ထင်မြင်ခဲ့သည်။

တရုတ်နိုင်ငံတွင် ထိုသို့သော တံဆိပ်တပ်ဆင်ခြင်းသည် လေးနက်သော နိုင်ငံရေးသင်္ကေတကို ဖော်ဆောင်သည်။ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးအတွင်း မော်၏တံဆိပ်များကို အစောင့်တပ်နီ များနှင့် အခြားသူများက ဥက္ကဌအား သစ္စာစောင့်သိမှုနှင့် တော်လှန်ရေးအပေါ် သစ္စာစောင့်သိမှု တို့ကို ပြသသည့်အနေဖြင့် နေရာအနှံ့တွင် ဝတ်ဆင်ခဲ့ကြသည်။

” ထရန့်ရဲ့သမ္မတ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲအတွင်း ရီပတ်ဘလီကန်အမတ်တွေ အားလုံးက သူတို့ရဲ့ ပြိုင်ဖက်မြောက်ကိုရီးယားကဲ့သို့ ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ဓာတ်တွေနဲ့ မတ်တပ်ရပ် လက်ခုတ် လက်ဝါး တီးကာ တခဲနက် ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါတွေဟာ နက်နဲတဲ့ဒုက္ခရောက်စေမဲ့ လက္ခဏာတွေပါပဲ” ဟု ဇန်က ပြောကြားခဲ့သည်။ “တစ်ချိန်က မတွေးထင်ထားတဲ့ အချက် ဖြစ်တဲ့ အခွင့်အ‌ရေးရဖို့ အာဏာရှိသူတွေကို အမေရိကားမှာ ဖော်လံဖားနေမှုမျိုးစုံ လုပ်နေ တာကို လူတွေက မြင်နေရတယ်။”

ထရန့်သည် အခြေခံဥပဒေနှင့်မညီသော တတိယအကြိမ်မြောက် သမ္မတသက်တမ်းကို ဆက်လက်ယဥ်ပြိုင်ရန် စဥ်းစားနေကြောင်း စိတ်ကူးကို လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့ပြီး သူက “နောက်ပြောင်ခြင်းမဟုတ်” ဟု ဆိုခဲ့ပြီး “လူအများအပြားက ကျွန်တော်ကို ဆက်ပြီး ဖြစ်စေလိုတယ်” ဟု ပြောဆိုခဲ့သည်။

မော်စီတုန်းသည် ကွယ်လွန်ချိန်အထိ တရုတ်ပြည်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ရှီသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် သမ္မတသက်တမ်းကန့်သတ်ချက်များကို ဖျက်သိမ်းပြီးနောက် တတိယသက်တမ်း ထမ်းဆောင်လျက်ရှိခြင်းကို ထရမ့်မှ CNN နှင့် တံခါးပိတ် မေးမြန်းမှုတွင် ချီးကျူးခဲ့သည်။ “သူက အခုဆိုရင် ရာသက်ပန် သမတ ဖြစ်နေပြီ။ သူ့အခြေအနေ သိပ်ကောင်းတယ်၊ ကြည့် သူက အဲဒီလိုဖြစ်အောင် လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်၊ ငါ့အနေနဲ့ ဒါဟာ သိပ်ကောင်းတယ်လို့ထင်တယ်” “တနေ့နေ့မှာ ငါတို့လည်း ဒီလို ကြိုးစား လုပ်ကြည့်ရမယ်” ဟုဆိုခဲ့သည်။

‘ဒီမိုကရေစီမီးရှူးတန်ဆောင်’

မျဥ်းပြိုင်ဖြစ်နေသော တူညီမှုများအားလုံးအပြင် ထရန့်၏ ဒုတိယသက်တမ်း ပထမရက် ပေါင်း ၁၀၀ သည် တရုတ်နိုင်ငံကို ပျက်စီးစေသည့် မော်၏ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးနှင့် လွန်စွာကွာခြားပါသည်။ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးအတွင်း လူသန်းနှင့်ချီ၍ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်း ခံခဲ့ရပြီး လူပေါင်း ၁.၇ သန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ကြောင်း တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ကိုယ်ပိုင် တွက်ချက်မှု အရသိရသည်။

မော်နှင့်မတူဘဲ ထရန့်သည် တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ကိုယ်တိုင် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများ ပြုလုပ်ရန် အမေရိကတလွှားရှိ လူငယ်များကို စည်းရုံးခြင်း မပြုခဲ့ပါ။ “ဇန်နဝါရီ ၆ ရက်က အမေရိကန် ကက်ပီတိုလ်ကို တိုက်ခိုက်မှုက နည်းနည်း ဆင်တူပေမယ့် မအောင်မြင်ခဲ့ဘူး၊ ဒါဟာ အမေရိကန်မှာ ပြည်သူ့ ပုန်ကန်မှု မဖြစ်ခဲ့ဘူး” ဟု အစောင့်တပ်နီတပ်သားဟောင်း ဒင်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဒင်း အတွက် ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးသည် ၎င်းတို့၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရည်မှန်းချက်များတွင် သိသိသာသာ ကွဲပြားပါသည်။

“ မော်၏ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးသည် ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို အစားထိုးရန်နှင့် ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ ပစ္စည်းမဲ့တော်လှန်ရေးအတွက် တစ်ဦးတည်းသော လမ်းပြအင်အားစု ဖြစ်လာရန် အတွက်တရုတ်နိုင်ငံတွင် ကြီးမားသော ရည်မှန်းချက်ရှိသည်။ သို့ရာတွင် ထရန့်လှုပ်ရှားမှုတွင် ထိုသို့သောရည်မှန်းချက်နှင့် နိုင်ငံတကာဆိုင်ရာအမြင်မရှိ” ဟု သူကဆိုသည်။

“အဲဒီအစား၊ ထရန့်ဟာ လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီတွေရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစခန်းအတွင်း အမေရိကန်ရဲ့ ပုံရိပ်၊ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုနဲ့ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုတွေကို လုံးဝပျက်စီးစေခဲ့ပါတယ်။”

နည်းလမ်းများစွာတွင် ထရန့်သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အာဏာစဉ်တည်ငြိမ်မှုကို ပြန်လည် ပုံဖော်နေသည်။ အနောက်နိုင်ငံလုံခြုံရေး၏အုတ်မြစ်ဖြစ်သော အတ္တလန္တိတ်ဖြတ်ကျော် မဟာမိတ်အဖွဲ့ကို အနှောင့်အယှက်ပြုခဲ့ပြီး အာရှမဟာမိတ်များအား အမေရိကန်၏ အကာအကွယ်အတွက် ပိုမိုပေးဆောင်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။

တနင်္လာနေ့တွင် နှစ်ဖက်စလုံးမှ ရက်ပေါင်း ၉၀ စည်းကြပ်ခွန်များ လျှော့ပေါ့ကြောင်း မကြေညာမချင်း ထရန့်၏ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဒုတိယအကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် တရုတ်အပေါ် တွင်သာ အကောက်ခွန်စစ်ပွဲ၏ အာရုံစိုက်မှုကို အဓိကထားခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံကြားကုန်သွယ်မှုကို ဖြတ်တောက်ထားခဲ့သည်။

ဘေဂျင်းရှိ နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ ဝူက ထရန့်အား တရုတ်နိုင်ငံတွင် လူအများ က မျှော်လင့်ထားသည်ထက် ပိုမိုကြီးမားသည့် ထောက်ခံမှု အများအပြားရှိသည်ဟု ယုံကြည်သည်။

“ ပညာတတ်များနှင့် အထက်တန်းစားများမှသည် သာမန်လူများအထိ ထရန့်အပေါ် စိတ်အား ထက်သန်မှုသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ လက်ရှိနိုင်ငံရေးစနစ်အပေါ် ပိုမိုမကျေနပ်မှုကို ထင်ဟပ် စေသည်” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

မော်ဝါဒီများစွာအတွက်၊ မော်ခေတ်၏ လူမှုရေးတန်းတူညီမျှမှုနှင့် အတွေးအခေါ် သန့်ရှင်း စင်ကြယ်မှုကို ၎င်းတို့က မြင်လိုပြီး ထိုအခြေအနေကို ရောက်ရှိနိုင်မည့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှု အသစ်တခုကို လုပ်လိုသော ဆန္ဒကို ထရန့်မှလှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်ဟု ဝူက မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။

စီးပွားရေးအသိုက်အဝန်းရှိ အချို့က ထရန့်၏ အစွန်းရောက် ချဉ်းကပ်ဆောင်ရွက်မှုသည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ပြဋ္ဌာန်းရန် တရုတ်ကို တွန်းအားပေးနိုင်ကြောင်း ယုံကြည်ကြသည်။ ဝူအတွက်၊ ထရန့်ကိုထောက်ခံမှုမှာ အပြောင်းအလဲကို တောင့်တနေသည့် ထင်ရှားသည့် အချက်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြနေသည်။

“ သူတို့က ထရန့်နဲ့တူတဲ့ လှုပ်ရှားမှုမျိုးကို လုပ်ချင်တဲ့ဆန္ဒရှိကြောင်း မျှဝေကြခြင်း ဒါမှမဟုတ် တရုတ်နိုင်ငံမှာ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးပုံစံ နိုင်ငံရေးလှုပ်ခတ်မှုကိုတောင် မြင်လိုတဲ့ဆန္ဒ ဖြစ်နေပြီး ဒါကလက်ရှိအနေအထားကနေ ရုန်းထွက်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါပဲ” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဘေဂျင်းရှိ ဥပဒေပါမောက္ခ ဇန်ကလည်း အလားတူ ထရန့်၏ပြန်လည်ရွေးကောက်ခံရမှုသည် အမေရိကန်တွင် ကျယ်ပြန့်သော နိုင်ငံရေးမကျေနပ်ချက်များကို ထင်ဟပ်စေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

“ ဤအခြေအနေတွင်၊ အမေရိကန်၏ ‘ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး’ သည် ဒီမိုကရေစီ၏ ပျက်ကွက်မှု အတွက် အပူတပြင်း တုံ့ပြန်မှုအဖြစ် ရှုမြင်နိုင်သည်ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။ သို့ရာတွင် ဇန်ကတော့ “ အဆိုးမြင်လွန်းနေဖို့ မလိုဘူး” ဟု ယုံကြည်ကြောင်း ပြောပါသည်။

မော်၏နောက်ဆုံးဆယ်စုနှစ်များအတွင်း မငြိမ်မသက်မှုများနှင့် ပျက်စီးသွားပြီးနောက် တရုတ်သည် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို အာရုံစိုက်ရန် အတွေးအခေါ်နှင့် လူတန်းစားတိုက်ပွဲ များ၏ ပြင်းထန်မှုမှ ရုန်းထွက်ခဲ့သည်။

“ ဒါဟာ ကမ္ဘာကို တံခါးဖွင့်ဟ ပေးလိုက်ပြီး အမေရိကန်က ဖန်တီးကူညီပေးခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ စည်းမျဥ်းကို လက်ခံယုံကြည်ပြီး စီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို ဇောင်းပေး လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ကျန်တာတွေကတော့ သမိုင်းပါပဲ။ “နောက်ဆုံးတော့ နိုင်ငံတိုင်းက အမှားတွေ လုပ်ကြတယ်၊ အရေးကြီးတာက အဲဒါတွေကို အချိန်မီ ပြင်ပေးနိုင်မလား ဆိုတာပါပဲ။

“ ယခု အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်၊ အစိုးရယန္တယားကို ဖြိုချဖျက်သိမ်းမှုများနှင့် နိုင်ငံ၏ လူမှုဖူလှုံရေးစာချုပ်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်မှုတို့သည် ထိပ်တိုက်တွေ့နေခဲ့သည်။ ထရန့်နှင့် သူ၏ အမေရိကန် ပြန်လည် ကြီးမြတ်ရမည် (MAGA) ဆိုသည့် လှုပ်ရှားမှုများက လုံးဝ မဖျက်စီးပစ်မီ အမေရိကန်သည် ထိုစာချုပ်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်နိုင်လျှင် မျှော်လင့်ချက်က ရှိနေသေးသည်။ ‘ဒီမိုကရေစီ မီးရှူးတန်ဆောင်’ သည်တစ်ဖန် ပြန်လည်တောက်ပ လာနိုင် ပါသည်။

ဓာတ်ပုံများ။

ယူနီဖောင်းဝတ်ကလေးတစ်စုသည် ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး အရှိန်အဟုန်ကြီးမြင့်လာစဉ် မော်၏ ‘စာအုပ်နီလေး’ ကိုဖတ်နေသည့် ဥက္ကဋ္ဌ မော်စီတုံး၏ ဧရာမပုံတူရှေ့တွင် ရပ်နေခဲ့သည်။/Hulton Archive/Getty Images (ဓာတ်ပုံ-၁)

အစောင့်တပ်နီတော်များသည် ၁၉၆၆ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ပေကျင်းရှိ ဆိုဗီယက်သံရုံးရှေ့တွင် လူ ၂၀၀,၀၀၀ ခန့်ကို ဦးဆောင်ဆန္ဒပြနေစဉ် မော်၏ ‘စာအုပ်နီလေး’ များကို ကိုင်ဆောင်ထားသည်။ (ဓာတ်ပုံ-၂)

၁၉၅၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ဥက္ကဋ္ဌ မော်စီတုံး။ (ဓာတ်ပုံ ၃- AP)

(လွတ်လပ်သည့် မီဒီယာအဖြစ် ရေရှည်ရပ်တည်နိုင်ရေး သင်တို့အကူအညီလိုအပ်နေပါသည်။ ဤနေရာတွင် www.eraseye.com/donation နှိပ်၍ လှူဒါန်းနိုင်ပါသည်)